Sleuteltip: koelvloeistof vervangen of verversen

Een verbrandingsmotor heeft koeling nodig en tegenwoordig wordt dat doorgaans verzorgd door vloeistofkoeling. De koelvloeistof koelt en reinigt niet alleen, maar beschermt ook tegen vorst en corrosie. Net als olie verouderd echter ook koelvloeistof tijdens het gebruik, waardoor de koeleigenschappen teruglopen. Daarom dient het eigenlijk elke twee jaar ververst te worden. Maar hoe doe je dat, koelvloeistof vervangen?

Wat is de functie van koelvloeistof?

Helaas wordt lang niet alle energie die je in een verbrandingsmotor stopt in de vorm van benzine omgezet in kracht. Ongeveer 2/3 van die energie wordt omgezet in warmte, dus is koeling van het motorblok noodzakelijk zodat de motor niet oververhit raakt. Wat doet koelvloeistof eigenlijk? Koelen gebeurt vandaag de dag voornamelijk met koelvloeistof dat wordt rondgepompt en in een radiateur zijn warmte weer kan afgeven aan de buitenlucht. Die koelvloeistof ‘slijt’ bij gebruik. Doordat de corrosiewerende dopes in de koelvloeistof een keer uitgewerkt raken, kan er zich smurrie en troep gaan afzetten in het koelsysteem. Daardoor lopen de koeleigenschappen terug. Dat is dus het moment waarop je de koelvloeistof moet vervangen. In het instructieboekje van je motor staat daarom ook een precieze verversingstermijn opgegeven van de motor koelvloeistof, een klusje dat best zelf is uit te voeren. We vertellen je hoe je de koelvloeistof controleert en hoe je de koelvloeistof bijvult.

Het belang van koelvloeistof voor het motorblok van jouw motor

Koelvloeistof is essentieel voor het correct functioneren van het motorblok van een motorfiets. Hier zijn enkele redenen waarom:

1. Temperatuurregulatie: Motoren genereren veel warmte tijdens het draaien. Koelvloeistof voorkomt oververhitting door deze warmte weg te leiden van het motorblok naar de radiator, waar de warmte wordt afgegeven aan de omgeving. Een oververhitte motor kan namelijk ernstige schade opleveren, wat dure reparaties als gevolg kan hebben.
2. Corrosiebescherming: Koelvloeistoffen bevatten additieven die helpen corrosie van metalen onderdelen binnenin de motor te voorkomen. Zo blijven de onderdelen langer bruikbaar.
3. Smering: Sommige koelvloeistoffen hebben smerende eigenschappen die de levensduur van bewegende delen zoals de waterpomp verlengen.
4. Vriespuntverlaging: In koudere klimaten verlaagt de koelvloeistof het vriespunt van het water in het systeem om te voorkomen dat het bevriest en schade veroorzaakt.

Verschillende soorten koelvloeistof

Het is belangrijk op te merken dat de kleur van een koelvloeistof meestal afhankelijk is van de fabrikant en niet altijd een nauwkeurige indicator is van het type koelvloeistof. Er zijn namelijk meer kleuren dan alleen de bekendere blauwe koelvloeistof. Dat gezegd hebbende, zijn er wel enige algemene associaties tussen koelvloeistoftypes en hun kleuren. Aan de hand van onderstaande kenmerken van koelvloeistoffen kun je de juiste keuze maken over welke koelvloeistof je wil gaan gebruiken:

1. IAT (Inorganic Additive Technology): Dit is de oudste soort koelvloeistof en wordt vaak de “groene koelvloeistof” genoemd vanwege zijn kenmerkende kleur. Deze koelvloeistof bevat voornamelijk anorganische additieven zoals fosfaten en silicaten die helpen bij de corrosiebescherming. IAT moet meestal elke twee tot drie jaar worden vervangen.
2. OAT (Organic Acid Technology): Deze koelvloeistoffen gebruiken organische zuren in plaats van anorganische zouten om corrosie te voorkomen. Ze hebben een langere levensduur en hoeven meestal slechts om de vijf jaar te worden vervangen. De meest voorkomende kleuren zijn oranje, rood of paars, maar er kunnen variaties zijn afhankelijk van de fabrikant.
3. HOAT (Hybrid Organic Acid Technology): Dit type combineert het beste van IAT en OAT en biedt zowel snelle als langdurige bescherming tegen corrosie. HOAT-koelvloeistoffen worden soms geel, oranje of turquoise gekleurd, afhankelijk van de specifieke formule en fabrikant.
4. Si-OAT (Silicated Organic Acid Technology): Dit is een variant van OAT met extra silicaten voor betere bescherming van aluminium componenten. Deze koelvloeistoffen kunnen in verschillende kleuren komen, waaronder roze, paars en blauw.
5. Phosphate Free OAT (Phosphated Organic Acid Technology): Dit is een specifiek type OAT dat geen fosfaten bevat, speciaal ontworpen voor auto’s met aluminium radiatoren. Deze koelvloeistoffen kunnen ook variëren in kleur, maar zijn vaak roze of paars.

Ongeacht het type is het altijd belangrijk om de aanbevelingen van de fabrikant op te volgen bij het kiezen van een koelvloeistof. Het mixen van verschillende types of kleuren kan leiden tot verminderde prestaties of zelfs schade aan het koelsysteem.

Belangrijk vooraf: de juiste koelvloeistof inkopen en andere zaken

Vooraf is het natuurlijk raadzaam om eerst al even enkele liters nieuwe koelvloeistof in te kopen. En een bak te zoeken waarin je minstens een liter of vier oude koelvloeistof kunt opvangen. Leg ook een paar doeken en een bakje schoon water klaar, want gemorste koelvloeistof moet je meteen opdeppen en afspoelen met water; koelvloeistof tast namelijk gelakte delen aan. Werk verder alleen aan een afgekoelde motor. Het koelsysteem staat immers onder druk, zeker als de vloeistof nog warm is. Wees daarom ook altijd voorzichtig met het losdraaien van de radiateurdop!

Zo kun jij gemakkelijk de koelvloeistof vervangen

De aftapplug zit doorgaans opzij tegen het blok, op de waterpomp [1]. Draai deze voorzichtig los en laat het koelsysteem volledig leeg lopen. Leeg ook het expansievat (zonodig loshalen en leeggieten). Om bij het expansievat [2] en de radiateurdop te kunnen komen, is het soms noodzakelijk om wat extra onderdelen van de motor te halen, zoals de benzinetank [3] of de radiateurkappen.Let bij het aftappen van de oude koelvloeistof op de kleur en de vervuiling [4]. Mocht de koelvloeistof ernstig vervuild zijn, dan bestaan er speciale doorspoelmiddeltjes om het koelsysteem van binnenuit te reinigen. Daarmee vul je het hele systeem, laat de motor goed warm draaien, weer afkoelen en dan kun je het spoelmiddel weer aftappen. Desnoods herhaal je deze actie nogmaals om daarna het blok met schoon water schoon te spoelen.Voor je het koelsysteem met nieuwe koelvloeistof gaat vullen, monteer je eerst de aftapplug met een nieuw koperen afdichtringetje. Verder controleer je even alle waterslangen en slangklemmen. Vooral op de plekken waarde slangklemmen zitten, willen de rubberslangen wel eens beschadigen.Na deze controle giet je de verse koelvloeistof via de vulopening in de radiateur [5]. Laat de vloeistof er langzaam in lopen en neem er de tijd voor, zodat de lucht kans krijgt om te ontsnappen. Wanneer de vloeistof tot aan de onderkant van de vulopening staat, vul je de expansietank ook tot aan de bovenste peilstreep. Monteer nu de dop op de expansietank, start de motor en laat deze even stationair draaien. Je zult zien dat het vloeistofpeil in de radiateur zal zakken omdat nu alle lucht uit het koelsysteem wordt verdreven. Zet de motor weer uit, vul de koelvloeistof zonodig weer bij en draai de dop op de radiateur. Nu kun je de motor weer starten en goed warm laten worden. Na het afkoelen controleer je opnieuw het vloeistofpeil en hetzelfde doe je opnieuw na het eerste echte ritje. Als de koelvloeistof dan keurig op peil is gebleven, heb je er in principe een paar jaartjes geen omkijken meer naar.