Reizen: per allroad door West-Polen

Op een kilometertje of 750 kilometer van Nederland ligt een regio waar de tijd stil lijkt te hebben gestaan: West-Polen. Een prachtig groen en tegelijkertijd ook behoorlijk desolaat gebied vol kleine dorpjes en al net zulke kleine wegen. Al dan niet verhard en daarmee ook een uitgesproken bestemming voor iedereen die zijn of haar allroad wil gebruiken waarvoor ‘ie is gemaakt. Een reis terug in de tijd!

Het westen van Polen is onder motorrijders niet heel erg bekend, tenzij het rally-fans betreft, die de regio vooral kennen van de Breslau Rally, een jaarlijks terugkerend evenement voor auto’s en motoren. En precies uit die hoek komt ook de tip: “Daar moet je eens met je Africa Twin naar toe!”, krijg ik van een deelnemer te horen. Al jaren spelen we met het idee om met de motor eens wat meer het avontuur buiten de gebaande paden op te zoeken, en dit klinkt inderdaad wel aantrekkelijk. Op internet zwerven weliswaar vooral foto’s rond van rally-deelnemers die tot hun middel in de modder staan, maar de waterpartijen zitten enkel in de proeven zitten, zo wordt ons verzekerd. Een geruststellende gedachte wanneer je het avontuur met een splinternieuwe Africa Twin tegemoet gaat. Een echte allroad die volgens de folder z’n handjes niet omdraait voor een paar zandpaden, tot op zekere hoogte dan. Vooraf daarom toch eerst maar eens kijken naar de mogelijkheden die het wegennet daar de licht avontuurlijk ingestelde motorrijder te bieden heeft. De optie om met bagage door het gebied van hotel naar hotel te trekken, valt al snel af. Dan zouden we veel te veel op asfalt moeten rijden, en dat willen we juist niet. Dan eerst maar eens een adres zoeken van waaruit we verschillende dagtochten kunnen maken. Hotels zijn er in dit relatief dunbevolkte gebied weliswaar best, ze liggen echter allemaal langs drukke doorgaande wegen. Niks mis mee, maar we zitten liever wat meer achteraf. Al was het alleen al omdat Polen heeft nu eenmaal niet zo’n beste reputatie heeft waar het gaat om auto- en motordiefstal gaat, dus om de motor nu aan een drukke doorgaande weg achter te laten.
Het vinden van een accommodatie voor de week valt niet mee, maar in de buurt van Krosno Odrzanskie vinden we toch de ideale plek. Ver genoeg weg van de snelweg, drie kilometer van een tankstation en direct grenzend aan onverharde wegen. De B&B luistert naar de naam Stary Mlyn en is gebouwd in een oude waterkrachtcentrale, die is opgeknapt met EU centen. Mooie kamers en bovendien kan de motor binnen of uit het zicht achter een schuur worden gestald.
Eén ding geregeld, dan de routes nog. Zomaar lukraak de bossen inrijden en maar zien waar het schip strandt, gaat niet werken. Veel paden lopen dood vanwege de talrijke riviertjes en waterpartijen in dit gebied. Met een zware allroad wil je liever niet teveel in modderpoelen terecht komen. En ook in Polen heb je gebieden waar je als bestuurder van een auto of motor niet welkom bent. Gelukkig zijn er in deze omgeving weinig verbodsborden of slagbomen. Al blijft het gissen waar je nu wel en waar je eigenlijk niet mag komen. Via topografische kaarten en Google Earth kost het wat avonden om routes te maken. We houden daarbij rekening met het feit dat we op standaard allroad schoeisel rijden, dus geen noppenbanden. Die zijn er weliswaar wel voor de Honda, maar zo heftig hoeft het nu ook weer niet. Lekker rijden op kleine asfaltwegen en onverharde paden, dat is ons devies voor de week. Hoe we dan toch nog op een 26 kilometer lang knippenpad terecht komen? Nou ja, sommige zaken zien er op kaart en PC nu eenmaal net even wat anders uit dan in het echt…

We zijn de grens bij Frankfurt am Oder gepasseerd en het is nog zo’n 50 kilometer naar het logeeradres. De ontvangst door de jonge gastvrouw en haar familie is uiterst vriendelijk. Zo mooi als het op de foto’s allemaal leek, blijkt het ook in werkelijkheid. Na een hemels ontbijt, alleen hiervoor al is een trip naar Polen de moeite waard, zijn we klaar voor het avontuur. Even tanken en vervolgens gaat het direct de eerste de beste afslag links een zandpad in. Daarna bos, bos en nog eens bos. Er komt maar geen einde aan. “Komt dit pad wel echt ergens uit?”, vragen mijn reisgenoten zich af, terwijl de begroeiing alsmaar dichter en dichter wordt. Juist op het moment dat we denken dat het niet verder gaat, doemt er een semi-verharde weg op. Geen asfalt, geen klinkers, maar natuurlijke keien die als een soort kinderkopjes tot een ‘verharde’ weg zijn geclusterd. Door de berm rijden blijkt het rijcomfort dan ook alleen maar ten goede te komen. De ‘locals’ denken er blijkbaar net zo over, op de meeste plaatsen ligt er een zandpad langs de ‘verharde’ weg. Als dan even later het eerste dorp, of beter nog gehuchtje, opdoemt, blijkt dat uit niet veel meer dan een paar boerderijen, een kerkje (uiteraard), wat huizen en een ‘sklep’ te bestaan. ‘Sklep’ is Pools voor winkel. Heb je dorst, ga daar dan heen, een terrasjes zul je in deze gehuchtjes namelijk niet vinden.
Hou je van ruige natuur en een licht glooiende omgeving met mooie vergezichten, dan word je in dit gebied tussen pakweg Frankfurt am Oder en de stad Zielona Gora (Grunberg op z’n Duits), helemaal op je wenken bediend. Met je allroad door de uiterwaarden van de Oder, het kan gewoon. Op een enkele plaatselijke visser na, ben je daar de enige. De rivier de Oder vormt voor een deel de grens tussen Polen en Duitsland, toch is het aantal bruggen tussen Duitsland en Polen op één hand te tellen. Vroeger waren dat er meer, maar de meesten zijn in de oorlog verwoest. De ruïnes daarvan die je her en der tegenkomt, zijn daarvan nog de enige stille getuigen. Waar de snel stromende Oder landinwaarts gaat, verzorgen (gratis) veerpontjes de overtocht. Vanwege de sterke stroming is het mogelijk om zonder mechanische aandrijving naar de overkant te gaan. Deze zogenaamde gierpont, die ruimte biedt aan maximaal vijf auto’s en drie motoren, wordt door de twee schippers op een dusdanige manier schuin op de stroming gemanoeuvreerd, dat het duwende water voor de voorstuwing zorgt. Een kabel tussen beide oevers zorgt ervoor dat het pontje niet afdrijft. Slim, simpel en goedkoop.
De regio waar we momenteel vertoeven heet ‘Euroregion Spree-Neisse-Bober’, vernoemd naar de drie rivieren Spree, Neisse en Bober die door het gebied stromen. De regio betreft een samenwerkingsverband tussen de Duitse Landkreiss Spree-Neisse en het Poolse Woiwodschap Lubusz. In het Poolse deel, ongeveer zo groot als Brabant en Limburg, wonen circa 650.000 mensen. Omdat een deel van Polen vroeger Duits is geweest, is er vaak verwarring over bepaalde plaatsnamen. Wroclaw is op z’n Duits Breslau, Zielona Gora is Grunberg en Krosno Ordzanskie is Crossen. Dankzij die laatste benaming voelen we ons natuurlijk meteen goed thuis, want ‘crossen’ kun je er. De meest modderige paden slaan we over, al ontkom je er soms niet aan. Dan wel eerst even met een stokje meten hoe diep de smurrie is. Een allroad met gladde banden uit de modder trekken, behoort immers niet tot onze favoriete bezigheid. Met een beetje beleid, oftewel goed kijken waar je rijdt, blijkt er heel veel mogelijk. Wat wel scheelt, is dat we alle drie over enige offroad ervaring beschikken. Wil je als absolute beginneling eens een keer zoiets ondernemen, dan is een iets lichtere machine met semi-noppenbanden wel aan te raden. Al kom je met een klein beetje motorbeheersing ook een heel eind, kwestie van vooruitkijken en geen gekke dingen doen. En dan komt alles goed.
Hier zo rijden voelt bijna als een reis terug in de tijd. In de stedelijke gebieden doen alleen de bedompte flats in de buitenwijken nog denken aan het communistische juk, op alle andere plaatsen heeft de verwestering flink doorgepakt. Aan de randen van de steden vind je veel fraaie villawijken, op het platteland gaat die verandering echter veel minder snel. Oude boerderijen en krakkemikkige verwaarloosde arbeidershuisjes voeren daar nog altijd de boventoon. De tweecijferige N-wegen zijn met Europees geld opgeknapt, wat voor prima doorgaande internationale routes zorgt. Maar kom je buiten deze routes, dan zijn de wegen minder of gewoon slecht. Klinkt niet goed, maar dat is nu precies waar we met onze allroads naar op zoek zijn. Wegen waarop je je niet af hoeft te vragen waarom je motor zo’n grote veerweg heeft. Lokaal verkeer is er nauwelijks, maar wees wel steeds op je hoede voor plots opduikende tractoren of andere landbouwmachines, die de volle breedte van de weg nodig hebben.

De routes blijken een schot in de roos, de ene is wat meer uitdagend dan de andere, maar allemaal zitten ze vol verrassingen. De ondergrond is over het algemeen zanderig, wat voorkomt dat het na een regenbui direct spekglad wordt, zoals dat op kleigrond het geval is. Waar je overal wel en niet mag rijden blijft een beetje onduidelijk. In het buitengebied op onverharde wegen is geen probleem, maar de bossen zijn een ander verhaal. Rijden op doorgaande (onverharde) wegen is toegestaan, maar het is lastig te beoordelen wat een doorgaand pad is en wat niet. Wij kijken daarom vooral naar auto- en tractorsporen. Als die er mogen rijden, dan wij ook, zo is onze redenering.
Is er behalve veel natuur en ontelbare offroad paden ook nog iets anders te beleven? Jazeker, het stoomtreinenmuseum in Wolsztyn bijvoorbeeld. Dit openluchtmuseum, in feite niets meer of minder dan een nog dagelijks functionerende werkplaats uit 1907 voor stoomtreinen, is helemaal operationeel. Het is de enige plek in Europa waar nog een dagelijkse dienstregeling is met zware dampende stoomtreinen. Voor een paar euro mag je overal vrij rondlopen, opklimmen en in zitten. Bij de receptie hangt een lijst waarop de dienstregeling van de stoomtrein staat vermeld. Zo’n aankomst of vertrek gaat gepaard met veel stoom, rook en gefluit. Iets dat je niet wilt missen.
In Swiebodzin is een attractie van geheel andere orde. Aan de rand van dit stadje is in 2010 op initiatief van een lokale pastoor een 33 meter hoog Christusbeeld gebouwd. Groter nog dan het veel bekendere beeld in Rio de Janeiro. Tot 2011 was het Poolse Christusbeeld zelfs het grootste ter wereld, maar inmiddels zijn er in Lima (Peru) en Split (Kroatië) nog hogere gebouwd. Maar indrukwekkend blijft het!
Spreken oude Poolse en Russische legervoertuigen en vliegtuigen tot je verbeelding, dan mag je het Militair Museum van Lubuskie (Lubuskie Muzeum Wojskowe) niet missen. Het is te vinden in het dorpje Drzonow. Het park rondom een groot herenhuis staat vol met vliegtuigen, tanks en allerhande wapentuig. Aan de kleuren te zien zijn de meeste spullen er jaren geleden neergezet en is er daarna nooit meer iets aan gedaan. Zilverkleurige Mig straaljagers worden op die manier vanzelf legergroen. Toch een aanrader om even binnen te wippen. Wacht niet tot laat in de middag, want na half vier gaat de poort op slot.
Wil je een mooie binnenstad bezoeken, zet dan studentenstad Zielona Gora (Grunbeg) op je to do-lijstje. Na alle rust in het buitengebied is het daar wel even wennen aan de drukte. Zelfs het vinden van een parkeerplaats voor de motor valt niet mee. Bovendien lopen er net iets teveel ‘handhavers’ met bonnenboekjes rond om zomaar in het wilde weg te parkeren. Over bonnen gesproken, op de doorgaande wegen moet je in de dorpjes bedacht zijn op flitskasten, vooral bij oversteekplaatsen. Daarbuiten lijkt er trouwens geen snelheidslimiet te gelden. Rij je netjes 80, komt er gegarandeerd wel een Pool voorbij vliegen met 150 km/uur. En vooral van inhalen op de meest onmogelijke plekken zijn ze een groot liefhebber. Maar ook dat went op den duur. Gelukkig is er weinig verkeer en in de bossen kom je al helemaal niemand tegen.
Een toeristische trekpleister zal West-Polen nooit worden. En dat is misschien maar goed ook; want hoe meer toeristisch, des te minder mogelijkheden om overal vrij met je motor te kunnen rijden. Verbodsbordjes zoals je die met name in Duitsland te pas en te onpas tegenkomt, kunnen we missen als kiespijn. Zelf een keer zelf zo’n avontuur ondernemen? Wacht dan niet te lang, de Poolse Grünen doen qua fanatisme weinig onder voor hun buren in het westen. Voor je het weet ben je ook in Polen niet meer welkom met een allroad, en dat zou eeuwig zonde zijn!