Reizen door Zuid-Afrika

In de negentiende eeuw trokken de Afrikaners, nazaten van Nederlandse kolonisten, vanaf de Kaapprovincie het Afrikaanse binnenland in. Op hun Grote Trek kwamen deze boeren eerst in conflict met lokale negerstammen en daarna met de Britten die hun republieken wilden inlijven. Die historische gebeurtenissen, de prachtige routes en de strijdtonelen vormen een boeiend uitgangspunt voor een mooie motorreis: een moderne Grote Trek.Vanaf Pretoria sturen we de gehuurde Buells naar het noorden terwijl zich voor ons een comfortabele asfaltweg uitstrekt. Voor de Voortrekkers, blanke Zuid-Afrikaanse boeren die zo’n 175 jaar geleden de binnenlanden introkken, moet het landschap heel anders hebben gewerkt. Enorme afstanden legden zij af in een tempo dat werd bepaald door het vee en de ossen die de huifkarren trokken. Zonder kaarten, zonder wegen, zonder vering. Geplaagd door ziektes als malaria en slaapkoorts, wilde dieren en vijandige stammen. In Pretoria bezochten we eerst het kolossale Voortrekkermonument. Gebouwd in 1949 niet alleen om de gebeurtenissen van Grote Trek voor het nageslacht levend te houden, maar ook om de Voortrekkers te eren. We maakten er kennis met verschillende aspecten van de Boerengeschiedenis, die in woord en beeld voor het nageslacht worden bewaard.Eenmaal in het zadel kreeg het begrip landhonger een nieuwe betekenis voor ons. Mensenkinderen, wat een ruimte naar alle kanten! In welke richting zullen we nu eens de banden zetten?‘Hou noord en fok voort’. Dat was het motto van de Voortrekkers die tussen 1835 en 1850 van de Kaap vertrokken om de Britse invloed te ontlopen. De eerste groep trok in dezelfde richting als wij, naar het noordoosten. De weg golft op en neer, op de hoge stukken hebben we fantastisch uitzicht op het gele gras en groene doornbomen. Aan de horizon schimmert de blauwe lijn van de Zoutpansbergen, waar we tegen het einde van de middag willen zijn. De Buells bewijzen voor het eerst dat ze ook buiten het asfalt hun mannetje staan. We rijden over een zogenaamd stofpad naar de Medike Mountain Lodge gerund door Hannes en Marietjie Underhay, die hier hun eigen paradijs op aarde creëerden. Ze delen dit graag met vreemdelingen, die op zoek zijn naar een stukje authentieke bush-ervaring, middels de verhuur van een aantal huisjes. Gelukkig worden onze hooggespannen verwachtingen niet teleurgesteld. Geen elektriciteit, geen ontvangst van de GSM voor een sms-je naar huis. Alleen bergen om ons heen met sterren erboven. Rond de petroleumlampen dwalen insecten, terwijl om ons heen het geluid weerklinkt van de Afrikaanse bush die zich opmaakt voor de nacht. We genieten ervan op de veranda, samen met het Afrikaanstalige tweetal dat hun bestaan in de grote stad verruilde voor het tijdloze leven in de natuur. Een omslag in hun leven waar Hannes met liefde over vertelt. Zittend met z’n pijp in een schommelstoel met de honden aan zijn voeten, ziet hij er in het flakkerende licht uit als een Afrikaner op een oud schilderij. Hier bij de lodge lijken we lichtjaren verwijderd van het jachtige Zuid-Afrika vol snelwegen en shopping malls dat we in Pretoria achter ons lieten. De volgende dag koersen we naar het westen. De weg strekt zich tot aan de horizon in de verte uit. Zo veel ruimte associëren wij Nederlanders eerder met de zee dan met het land. Wellicht de reden dat de Voortrekkers een van de nederzettingen hier Schiermonnikoog doopten? Richting Alldays proeven we ook daadwerkelijk zout op onze lippen. Geen zeezout, maar afkomstig van de zoutpannen waar de bergen hier naar zijn vernoemd door Coenraad de Buys, de eerste blanke ooit die in zich deze streek vestigde. Ook hij was uit de Kaapkolonie ontvlucht omdat hij er door zijn opstandige karakter en relaties met gekleurde vrouwen niet langer welkom was. Na De Buys kwamen de Voortrekkers onder leiding van Louis Trichardt naar de Zoutpansbergen. Zij joegen er op het wild dat toen nog in groten getale in de streek leefde, waaronder olifanten. Nog altijd trekt om de zoveel tijd een groep olifanten uit Botswana naar de huidige zoutpannen, een béétje Jumbo laat zich immers niet van de zoutpotten afhouden.Op onze tocht richting Limpopo, de grensrivier tussen Botswana en Zimbabwe, komen we de kolossale flaporen helaas niet tegen. Langs de weg maken we wel kennis met een ander natuurfenomeen dat ook als typisch Afrikaans te boek staat, de welbekende baobab. De jonge spruiten staan als olifanten in groepjes bij elkaar, de volwassen exemplaren knorrig alleen in de savanne. Baobabs zijn geen echte bomen, maar behoren tot de familie van de vetplanten. Ze kunnen heel oud worden, het oudste exemplaar in de Limpopo provincie schijnt drieduizend jaar oud te zijn en meet beneden aan de stam maar liefst 43 meter in omtrek.De Voortrekkers stalden hun ossenwagens graag in de schaduw van deze wonderlijke schepsels. Doen wij ook met onze motoren om ons vervolgens te laven aan een fles water aan een picknicktafel die vlak voor Messina onder een baobab is geplant. Daarna sturen we de motoren door een van de weinige noord-zuid verbindingen die de Zoutpansbergen rijk is, door de prachtige kloof van Willies Poort. Vervolgens stuiteren we weer een eind over de vlakte voort tot we langs de weg een bord zien van een plaatselijk museum dat aan gebeurtenissen tijdens de Boerenoorlog is gewijd. Nadat de Afrikaner Boeren de Britse Kaapkolonie hadden verlaten, stichtten zij in het Afrikaanse binnenland hun eigen republieken, waarvan Transvaal en Oranje Vrijstaat de bekendste zijn. De Britten hadden hun zinnen echter ook op deze gebieden gezet, waarbij de vondst van grote hoeveelheden diamanten bij Kimberley en goud bij Johannesburg zeker een rol zal hebben gespeeld. Het gevolg was dat de Voortrekkers en hun nazaten in oorlog verzeild raakten met het Britse leger, dat destijds nog als het machtigste ter wereld te boek stond. De uitkomst van deze ongelijke strijd tijdens de zogenaamde Boerenoorlogen stond eigenlijk vooraf al vast en werd dan ook uiteindelijk in het voordeel van Groot-Brittannië beslist. Het Koninkrijk lijfde na de Vrede van Vereniging in 1902 de Boerenrepublieken dan ook in. De gebeurtenissen tijdens die oorlogen zijn door generaties Afrikaners altijd als groot onrecht beschouwd, zelfs tot op de dag van vandaag zijn ze het niet vergeten. Het museum dat we bezoeken is gevestigd in het prachtige Lalapanzi hotel, met diverse gebouwen in Tudorstijl verspreid over een groot grasland. In de gezellige bar maken we kennis met een aantal Afrikaners, waaronder Marius en Inga Gilfillan, de eigenaars van het hotel, en Charles Leach, een plaatselijke ondernemer die alles weet van de Boerenoorlog in dit deel van Zuid-Afrika. Hij vertelt vol verve over de gruweldaden gepleegd door de onder Brits gezag staande Bushveld Carabiners, waaronder de moord op onschuldige en weerloze burgers. Er blijkt voor zijn verhaal belangstelling tot ver buiten Zuid-Afrika te bestaan. Het gezelschap dat hij mee op sleeptouw neemt op zijn ‘Skermutselinge Toer’ langs verschillende historische plaatsen in de streek bevat namelijk ook Britten en Australiërs. Het tweetal Nederlandse motorrijders maakt zich maar met moeite los van de fascinerende Zoutpansbergen, die ons meteen al na aankomst in hun ban kregen.We rijden naar het zuidoosten in het spoor van Louis Trichardt, die een weg zocht naar de zee om met de Portugese kolonisten uit Mozambique ivoor en huiden te ruilen tegen suiker, meel, koffie, kruid en lood om kogels van te gieten. Allemaal zaken die in het Afrikaanse binnenland niet te krijgen waren, maar die wel noodzakelijk waren in de overlevingsstrijd van de Voortrekkers.Uiteraard bezoeken we ook het Kruger Park, voor ons vleugje Afrikaans wildleven. In een open auto met chauffeur, gids en spoorzoeker gaan we op zoek naar de Big Five: leeuw, olifant, buffel, luipaard en neushoorn. Het Nationale Park werd in 1898 door de Transvaalse president Paul Kruger aangewezen als reservaat waar wilde dieren, die nog niet door blanke jagers op de korrel waren genomen, konden overleven. Paul Kruger, een van de Boerenleiders die zelf aan de Grote Trek had deelgenomen, geldt als een van de nationale iconen en wordt nog steeds geëerd door de huidige generatie Afrikaners. Welke Nederlandse politicus kan met die eer strijken? Nu leeft de gebeurtenis hier ook nog echt, de Grote Trek is in de Afrikaner cultuur tot bijna mythische proporties uitgegroeid. Ook wij doen onvergetelijke indrukken op tijdens de motortocht, die we losjes rond het kruimelspoor van de Grote Trek laten lopen. Bij de Blyderivier onder meer, een van de grootste canyons ter wereld waar we vanaf de weg hier en daar zicht hebben op spectaculair natuurschoon. Natuurwonderen als de Drie Rondawels (drie bergtoppen gevormd als traditionele negerhutten) en God’s Window (wijds uitzicht over de savanne tot in Mozambique) rijgen we met welkome omwegen aan ons spoor, dat gaandeweg richting zuiden voert. Op de Long Tom-pas staat nog een van de kanonnen waarmee de Boeren de Britse agressor duchtig klop gaven, voordat zij zelf in de Tweede Boerenoorlog werden verslagen. De Boeren waren overgestapt op een guerrilla tactiek, iets dat de Engelsen beantwoordden met het platbranden van de boerderijen en het opsluiten van hun vrouwen en kinderen in concentratiekampen, waar duizenden onder erbarmelijke omstandigheden stierven. Barberton is een van die Zuid-Afrikaanse plaatsen waar we ons eerder op een subtropisch eiland wanen, dan op het Donkere Continent. Snoepige huisjes met versierde veranda’s, weelderige tuinen, brede stoepen, alles keurig netjes aangeharkt en geveegd. We logeren er in het Gold Nugget Guesthouse van Chrissie Brandkamp en Mario Travaglini. Net als Hannes en Marietjie lieten zij de chaos van de stad achter zich op hun eigen zoektocht naar rust en ruimte. Als enthousiaste motorrijders wanen ook zij zich in het paradijs. Niet gek aangezien we ons bevinden op luttele kilometers afstand van een van de mooiste motorroutes ter wereld, de Panoramaroute waarvan we op weg hierheen al een stuk hebben mogen proeven. "Je kunt hier wekenlang rijden, zonder je een moment te vervelen”, zo vat Chrissie de omgeving samen. We geloven haar graag, maar helaas hebben we geen weken de tijd. We drijven de Buells verder over het asfalt naar Josefdal, een van de meest schilderachtige grensposten die we ooit hebben gezien. Aan de andere kant van de grens heet de nederzetting Bulembu en rijden we over een onverharde pad door een prachtig productiebos in Swaziland. Het onafhankelijke koninkrijk biedt onder meer onderdak aan de prachtige Ezulwini Vallei, waar we stoppen in een klein dorpje. De bewoners verwelkomen ons gehuld in kleurige gewaden en schotelen ons aansluitend een mix aan dans, zang en muziek voor dat ons een brok in de keel bezorgt. Het spektakel raakt in ons een gevoelige snaar die nog urenlang natrilt, en dat zet de prachtige rit naar Amsterdam (de Zuid-Afrikaanse versie) extra luister bij. In de groene hellingen spotten we hier en daar een traditioneel dorpje met nog nét geen kookpot op een vuur tussen de rieten hutten. Er omheen liggen velden met vee die weer worden afgewisseld door bossen. Het naaldhout en de eucalyptusbomen zorgen voor vlagen heerlijk ruikende verkoeling. Na een tankstop in Amsterdam rijden we door naar Piet Retief. Een stadje vernoemd naar een Voortrekkerleider die zijn mensen niet naar de Transvaal dirigeerde, maar naar Natal in het zuidoosten, in de huidige provincie KwaZulu-Natal. Retief kreeg van Zulu koning Dingaan, een halfbroer van misschien wel de bekendste Afrikaanse leider Shaka Zulu ooit, toestemming om zich met zijn mensen in het gebied te vestigen. Een positief gebaar dat echter door een verkeerde vertaling van een Engelse dominee achteraf helemaal verkeerd uitpakte voor de blanke kolonisten. Retief meende eigenaar te zijn van het land dat door Dingaan aan hem was toegewezen, terwijl die laatste het enkel zag als een vorm van gebruiksrecht. Dingaan liet Retief en zijn mannen vermoorden en aansluitend viel dezelfde twijfelachtige eer hun vrouwen en kinderen te beurt. De Boeren lieten de moord op Retief en de zijnen echter niet ongewroken. Op 16 december 1838 stelde een legertroep onder leiding van Andries Pretorius hun ossenwagens op in de klassieke verdedigingscirkel die ‘laager’ wordt genoemd. Zo’n 460 Boeren met 200 knechten leverden strijd met een Zulu leger dat door historici op zo’n 10.000 man sterk wordt geschat. Waar er bij de Boeren geen enkele dode te betreuren viel, sneuvelden er aan Zulu kant ettelijke duizenden. Hun bloed kleurde het water van de Ncome rivier rood, die daardoor sindsdien de naam Bloedrivier draagt. De Zulu’s werden verslagen en Dingaan werd later in Swaziland vermoord door een rivaliserende stam. De Voortrekkers konden nu hun onafhankelijke republiek Natalia stichten, die na een paar jaar door de Britten werd ingepikt.Daarop trokken veel Voortrekkers weer terug over De Drakensbergen, waarvan de rotswanden nu voor ons oprijzen. Een mooi stukje geschiedenis, waar je je overigens geen zier voor hoeft te interesseren om op de motor hier de tijd van je leven te hebben. Onze Grote Trek voert verder langs het stuwmeer Woodstockdam vol heerlijke bochten en magistrale uitzichten. Puur Zulu land: ronde leemhutten met rieten daken, sappige weides, kuddes koeien en jonge herders die uitbundig naar ons zwaaien. Piekfijn asfalt brengt ons vervolgens binnen fotoafstand van het Amfitheater, een natuurwonder bestaande uit een boogvormige rij rotswanden. Het is één van de maar liefst zeven Zuid-Afrikaanse fenomenen die op de Unescolijst Werelderfgoed lijst staan. Enkele kilometers verderop smijt het Golden Gate Highlands National Park ons wederom met indrukken van de overtreffende trap om de oren. We jagen de Buells grommend met genot over de Oliviershoekpas en langs het blauwe water van de Sterkfonteindam. In het heldere water spiegelen magistrale bergformaties die uit lijken te schreeuwen dat juist zij het mooist zijn. We stoppen alleen voor een tank- en lunchpauze, en voor een bezoek aan een Basutodorp dat tegen een rotswand zit geplakt. We maken kennis met het stamhoofd, dat ons met een kom sorghumbier verwelkomt. Het doorgistende spul smaakt als frisse yoghurt met prik, door een slok uit de drinknap te nemen zijn wij nu welkom bij de Basuto’s. We passeren de deels in dierenvellen gehulde toverdokter, die met een forse zonnebril naar steentjes en botjes op de grond staart. We lopen snel verder, voordat hij onze toekomst gaat voorspellen. We hebben geen helderziende nodig om te weten dat we over een paar dagen weer in de Nederlandse polder zitten. Bij alle drie officiële vrouwen van het stamhoofd worden we binnen uitgenodigd. Voor nog een slokje sorghumfristy of voor een hapje maïsmeel dat voor onze ogen op een vijzel wordt geplet. De traditionele hutten lijken directe kopieën van de ons omringende bergtoppen en zijn van binnen en buiten met kleurige motieven versierd.Mensenhanden hebben mooi werk geleverd, maar dat kan niet tippen aan het overweldigende natuurschoon van de Drakensbergen. Hier komt in de schatkist van de natuur de bodem nooit in zicht. En al hebben de Afrikaner Voortrekkers een interessant kruimelspoor door Zuid-Afrika getrokken, de hoofdrol tijdens onze Grote Trek is nog altijd weggelegd voor de wonderschone natuur van dit schitterende land, waar we ons op de motoren helemaal uitleven. Op talloze plaatsen onderweg zouden we wekenlang zoet kunnen zijn, maar het blijft bij een eerste kennismaking, die we in de toekomst ongetwijfeld verder zullen uitdiepen. De voorproefjes op deze reis smaken duidelijk naar méér. Op onze Grote Trek is de honger naar Zuid-Afrika namelijk niet gestild, maar juist groter geworden.________________________________________ [INFOKASTEN]INFORegenboognatie, de Wereld in één Land: populaire omschrijvingen in toeristenbrochures voor het veelzijdige Zuid-Afrika. En het is helemaal waar. Weinig landen bieden zo’n rijk aanbod aan uiteenlopende belevenissen, bezienswaardigheden, cultuur- en natuurschoon. Omdat het land het zuidelijkste punt van het Afrikaanse continent vormt heeft het bijvoorbeeld een kustlijn van bijna drieduizend kilometer lang, maar daarnaast zijn er ook veel hoogvlakten, bergmassieven (hoogte berg is de 3408 meter hoge Njesuthi), savannes en woestijnen. De flora en fauna ter plaats ken geen gelijke, er zijn dan ook tal van schitterende reservaten waar je met gids op een veilige manier de lokale natuur volledig tot je kunt nemen. Zuid-Afrika heeft een oppervlakte van 1,2 miljoen vierkante kilometer, en da’s grofweg dertig keer zo groot dan Nederland. Daar rij je, ondanks dat de hoofdwegen er uitstekend zijn, dus niet zomaar in een paar dagen doorheen.Ons thema van de Grote Trek is slechts een van de talloze mogelijkheden om een reis door Zuid-Afrika naar eigen wens in te kleuren. MOTORRIJDENGeen mooiere manier om Zuid-Afrika te ontdekken vanuit het zadel van een motor. De hoofdwegen zijn er doorgaans prima, ben je van plan om veelvuldig van de gebaande paden af te wijken dan doe je er goed aan een all-road te huren. In grotere plaatsen als Kaapstad en Pretoria zijn veel verhuurbedrijven, prijzen beginnen bij zo’n 75 euro per dag voor een BMW F650GS, tot 115 euro per dag voor een R1200GS of 140 euro voor een HD Electra Glide Ultra Classic. Hoe langer de huurtermijn, hoe lager de prijs.Het Gold Nugget Guest House (tel. +27 (0)13 712 2729) in Barberton is geliefd bij motorrijders. Chrissie en Mario organiseren motortrips in de omgeving, met onder andere de Panoramaroute. Ook verhuren ze motoren, waaronder BMW GS, Honda Africa Twin en Kawasaki KLR. TIPSIn 2010 vindt het WK Voetbal plaats in Zuid-Afrika, hou daarom rekening met grotere drukte in de maanden juni en juli. Ga je in die periode dan is het aan te bevelen om motor en onderdak bijtijds te regelen. De meest ideale reistijd is tijdens de Europese winter, dan is het in Zuid-Afrika namelijk zomer. Hieronder de websites van een paar adressen waar we tijdens onze Grote Trek verbleven:www.medikemoutainlodge.comwww.safarinow.com/go/lalapanzihotelconferencewww.goldnugget.co.zawww.drakensville.co.zaCONTACTNeem voor toeristische informatie over Zuid-Afrika contact op met: South African TourismJozef Israëlskade 48A1072 SB AmsterdamT 020-471 3181E info@southafricantourism.nlI www.southafricantourism.nl________________________________________[STREAMERS]IN HET ZADEL KRIJGT HET BEGRIP LANDHONGER EEN NIEUWE BETEKENIS, MENSENKINDEREN WAT EEN RUIMTE WE LIJKEN LICHTJAREN VERWIJDERD VAN HET JACHTIGE ZUID-AFRIKA VOL SNELWEGEN EN SHOPPING MALLS"JE KUNT HIER WEKENLANG RIJDEN, ZONDER JE EEN MOMENT TE VERVELEN”WE PASSEREN DE DEELS IN DIERENVELLEN GEHULDE TOVERDOKTER DIE NAAR STEENTJES EN BOTJES OP DE GROND STAART