Werelderfgoed-toer (9) – De Beemster
Hoe klein Nederland ook mag zijn, we zijn wel met tien nationale monumenten vertegenwoordigd op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Tien MotoPlus-lezers kregen een midweek of weekend lang de beschikking over een nieuwe Kawasaki Versys 1000 NL Edition om deze bijzondere plekken te bezoeken. In dit negende deel trekt Patricia van Huis door de prachtige Beemster.
Nederland en water, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Natuurlijk is er de beroemde kust, maar daarachter schuilt een boeiend landschap van sloten, kanalen, plassen, meren en rivieren. Onze molens, gemalen, polders en dijken zijn wereldberoemd. Zo ook het unieke poldergebied van de Beemster en Schermer, sinds 1999 UNESCO Werelderfgoed. Het is dan ook het oudste ingepolderd gebied van Nederland.
De route leidt over polderwegen en dijken, door pittoreske dorpjes en langs het Markermeer. Na de start bij het Bezoekerscentrum Beemster in Middenbeemster gaat het eerst door Westbeemster, met het prachtige rijksmonument daterend uit 1910, de Lourdesschool. Noordbeemster volgt, wederom een dorpje met maar een paar honderd inwoners. Na een paar kilometer polderweg met hier en daar een stolpboerderij komen we in Oosthuizen. Hier bevindt zich het laagste punt van Noord-Holland, ruim zes meter onder zeeniveau. Via Warder rijden we langs het Markermeer, waar we niet veel van zien vanwege de hoge dijk, naar Edam. We tuffen rustig over de monumentale Pietersbrug met zijn prachtige treurwilgen en zien even verderop het bord van de Edammer kaasmarkt. Leuk! Alleen jammer dat het vandaag geen woensdag is. De Edammer kaasmarkt wordt namelijk op iedere woensdagochtend in juli en augustus gehouden op het Jan van Nieuwenhuizenplein. Net als vroeger wordt de kaas met bootjes aangevoerd en naar de markt gebracht. Na het bekende ‘handje klap’ wordt de kaas met paarden en een origineel kaasbrik naar het pakhuis vervoerd. Interessant om dit eens als een echte ‘toerist’ te gaan bekijken.
Kwadijk is het volgende dorp op de route met zijn, inmiddels tot woontoren verbouwde, watertoren van 46 meter hoog uit het jaar 1925. In de Beemster liggen ook vijf forten van de Stelling van Amsterdam, en wij passeren er vier. De eerste is Fort Benoorden Purmerend, in Zuidoostbeemster. Het originele fort is niet meer te bezoeken, maar een wijntje proeven in het sfeervolle proeflokaal (ma t/m vrij 08.30 – 17.00 uur) kan natuurlijk wel.
Vervolgens komen we langs fort Nekkerweg, eveneens in Zuidoostbeemster. Ook dit fort is niet in zijn originele hoedanigheid te bezoeken, omdat het is omgebouwd tot Fort Resort Beemster. Achter de historische muren: een unieke spa & wellness en zestien prachtige hotelkamers en suites.
We rijden verder langs de golfbaan en vervolgen onze weg richting de Zuiddijk. Eenmaal daar aangekomen spotten we een heerlijk bankje aan de waterkant met uitzicht op een molen. Even een broodje eten in het zonnetje en weer verder, richting fort Jisperweg. Dit fort is één geheel met de natuur. Op afstand lijkt het niet meer dan een groene heuvel in het landschap. Het fort is volledig intact en eens in de vijf jaar toegankelijk voor publiek. Het laatste fort op onze route is fort Spijkerboor (Westbeemster), en die is wel te bezichtigen. Op alle zondagen in juli en augustus van 11.00 tot 16.00 uur om precies te zijn. Dit gerestaureerde fort is bijzonder, omdat het zware draaikoepelgeschut nog aanwezig is. Het was indertijd één van de modernste en zwaarst bewapende forten van de Stelling van Amsterdam.
Verder, en wel door Graft met zijn raadhuis uit 1613. Naast het raadhuis liggen nog grafzerken en een restant van een kerk uit de zeventiende eeuw. Na Noordeinde en Grootschermer rijden we de Molendijk op en een klein geluksmomentje overvalt me. Wat is Nederland toch mooi met zijn dijken en groene weilanden met grazende koeien! Rijdend over de dijk, waar nog een aantal poldermolens staan, komen we aan in Ursem en daaropvolgend Hoorn om langs het Hoornsche Hop (Markermeer) op weg te gaan naar onze lunchplek, MotoPlusPunt ‘Pannenkoekrestaurant Ootje Konkel’ in Scharwoude. Ruime keuze uit pannenkoeken, belegde broodjes, burgers of verse salades. Met mooi weer is het heerlijk toeven op het achterterras met uitzicht op de Karperput.
Na een prima lunch gaat het verder via Warder, Middelie, Kwadijk en Hobrede. De grote kerk (uit 1623) van Middenbeemster komt in zicht en dat betekent bijna het einde van deze route.
Middenbeemster is het oudste dorp en was vroeger de belangrijkste kern van de Beemster. Op het plein met kerk en smederij, waar vroeger de veemarkten werden gehouden, is het nu heerlijk toeven met een drankje en een hapje. Prima nagenieten van deze heerlijke polderrit!
DE BEEMSTER
Rond het jaar 800 was de Beemster een binnenzee die in open verbinding stond met de Zuiderzee. In 1607 werd het plan gemaakt om de Beemster droog te leggen. Als eerste werd er een dijk van 38 kilometer aangelegd met daar omheen een ringvaart. Vervolgens hebben 43 windmolens het meer leeggepompt. Na een kleine tegenslag in 1610, het meer liep weer vol na het breken van een Zuiderzeedijk, was de drooglegging op 19 mei 1612 een feit.
Er werden wegen aangelegd, sloten gegraven en boerderijen gebouwd. Dit alles gebeurde volgens een ordelijk en strak geometrisch patroon. Aan deze middeleeuwse strokenverkaveling en inrichting heeft de Beemster zijn roem te danken.
De Beemster is in meer dan vijftig stukjes verdeeld met allemaal een eigen waterpeil.
Akkerbouwers willen een laag waterpeil, terwijl dorpsbewoners een hoog peil wensen. Ook de veeboeren en natuurbeheerders hebben zo hun eigen wensen. Vroeger werd water weggepompt om overlast te voorkomen, maar tegenwoordig wordt er in droge periodes ook zoetwater ingelaten.
Het Bezoekerscentrum De Beemster/VVV en het aanpalende Agrarisch Museum Westerhem zijn gevestigd in het herenhuis en stolpboerderij Westerhem uit 1877. Na een grondige renovatie werd het museum opengesteld voor het publiek. Je kan een kijkje nemen in de stolpboerderij en zien hoe alle kamers gesitueerd zijn rondom de hooiberg. In de voortuin van Westerhem staat een zogenaamde seinmast. Deze mast diende vroeger om aan te geven dat het waterpeil in het afwateringskanaal het Amsterdams Peil had bereikt en dat verdere bemaling direct gestopt moest worden.
Dit jaar heeft het museum een tentoonstelling over het waterbeheer in de Beemster. Het gaat over inpoldering, droogmakerij en waterbeheer van 1607 tot heden. Het museum is open op zondag van 14.00-17.00 uur.
Info: www.bezoekerscentrumbeemster.nl
DE ROUTE
Met een lengte van 105 kilometer is ‘ie niet bijzonder lang, maar trek er toch maar gauw zo’n drie uur voor uit. Bezoekerscentrum Beemster in Middenbeemster vormt de start, vervolgens gaat het via Noordbeemster en Beets eerst richting het Markermeer, waar je langs het water afzakt in zuidelijke richting en aansluitend een viertal forten van de Stelling van Amsterdam aandoet. Via een westelijke lus gaat het richting Hoorn, waarna je weer langs de boorden van het Markermeer naar beneden afzakt om uiteindelijk weer in Middenbeemster bij het bezoekerscentrum te eindigen!
Download de routebestanden hier.
