KTM en Kiska Design

In 1953 begonnen de Oostenrijkers Hans Kronreif en Hans Trunkenpolz uit Mattighofen met het produceren van motorfietsen; de letters KTM werden als merknaam gekozen. Het merk specialiseerde zich in terreinmotoren, maar door mismanagement volgde in 1991 een faillissement. Met een financiële injectie van vier toenmalige importeurs – waaronder de Nederlander Gert Brouwer – werd een doorstart gemaakt en sindsdien is KTM – onder de bezielende leiding van Stefan Pierer – één groot succesverhaal. Eric Bulsink mocht onlangs een zeer exclusief kijkje achter de schermen nemen op de R&D-afdeling en bij KTM-designer Kiska

Vorig jaar werd andermaal een recordjaar voor KTM: wereldwijd werden er 180.801 motorfietsen verkocht, waarvan 21.513 onder de merknaam Husqvarna. Een stijging van 14% vergeleken met 2014. De omzet doorbrak daarmee voor het eerst in de geschiedenis de grens van 1 miljard euro. In het offroad-segment is KTM al jarenlang marktleider, maar het weg-gamma is steeds belangrijker voor KTM. Die modellenlijn straatmotoren wordt ook elk jaar verder uitgebouwd en de introductie van een nieuwe KTM-middenklasser met circa 800 cc cilinderinhoud lijkt slechts een kwestie van tijd. En noodzakelijk om de steile groeicurve verder door te kunnen trekken.
Voordat het zover is, staan er de komende tijd andere modellen op de voorgrond. Bij KTM’s zustermerk Husqvarna is het wachten op de stijlvolle 401 en 701 wegmachines, terwijl bij KTM zelf binnenkort de eerste 1290 SuperDuke GT als nieuw topmodel van de band zal rollen. Die GT stond ook centraal bij een exclusief kijkje achter de schermen, waarbij we in de nieuwe R&D-afdeling en bij KTM’s huisdesigner Kiska mochten rondkijken. Helaas moest de camera en telefoon ingeleverd worden en stonden de nieuwtjes voor de komende jaren keurig afgedekt onder dikke lakens….

KTM zet sinds de eeuwwisseling weer enorme stappen. De dagelijkse leiding is in handen van de charismatische Stefan Pierer, een soort Oostenrijkse John de Mol, maar dan in de industriële en vastgoed-sector. Hij lijkt bedrijven en vastgoed te verzamelen zoals anderen schilderijen, en is onder meer eigenaar van KTM, Wethje Carbon, Pankl drijfstangen, WP Suspension, Kästle ski’s en Husqvarna Motorcycles. Bij dat alles moet je Pierer één ding nageven: hij ziet in dat de kosten voor de baten uitgaan en dat er dus geïnvesteerd moet worden om vooruit te komen. Het beste bewijs daarvan is dat er bij KTM op dit moment 5,5% van de jaaromzet wordt besteed aan de ontwikkelingsafdeling, oftewel ruim 55 miljoen per jaar. Phillip Habsburg is vice-president van KTM Research & Development en hij stuurt daar 396 mensen aan, die zijn verdeeld over de vier divisies Offroad, Street, Engines en Components. Habsburg: “De groei van R&D geeft mooi de groei van KTM weer. In 2002 werkten er acht mensen, die eigenlijk allemaal samen aan één nieuw model werkten. Nu zitten we dus met bijna 400 mensen verdeeld over 4 divisies. In totaal hebben we op dit moment 71 projecten lopen, ongeveer 40 offroad-gerelateerd en 30 voor straatmodellen. Bij de straatmodellen is de nieuwe GT net afgesloten voor ons en staat er alweer ander groot nieuws voor 2017 in de steigers. Op offroad-gebied zit er een nieuwe endurolijn aan te komen, met veel aandacht voor de 250 en 300 cc tweetakten. Het huidige tweetaktblok is het oudste dat we in ons hele programma hebben en stamt al uit 2002. Daar mag je ook met het oog op de moderne regelgeving wat nieuws verwachten. En even voor alle duidelijkheid: de sportactiviteiten van de KTM-fabrieksteams onder leiding van Pit Beirer vallen niet onder R&D. Die hebben hun eigen faciliteiten en budgetten.”
“De vier divisies werken heel nauw samen, net zoals op een motorfiets ook alle componenten samen moeten werken. Het ene kan niet zonder het andere. Als we kijken naar onze nieuwe 1290GT, dan kan ik zeggen dat dat project in januari 2014 is opgestart. En medio maart 2016 komen de eerste GT’s bij de dealer te staan en zit ons werk er op. In die tussentijd zit er ruim 50.000 manuren werk in van R&D en fysiek zijn er ongeveer 150 mensen bij betrokken geweest. Dat is dan nog afgezien van de vormgeving, wat is gedaan door designbureau Kiska uit Salzburg. Zij zijn al sinds de herstart in 1991 betrokken bij KTM en hebben sindsdien een heel belangrijke stem in het geheel.”
Het werk van R&D zelf heeft vooral betrekking op de technische kant van een nieuw model, van idee tot productierijp onderdeel. En daar komt heel veel testwerk bij kijken: in het nieuwe 10.600 vierkante meter grote ‘Entwicklungszentrum’ staan onder meer dertien motorblok-testbanken, zes rollenbanken en drie hydraulische testbanken waar complete motoren op staan om ritten over slecht wegdek met hobbels en gaten na te bootsen. Cruciaal om te voorkomen dat bijvoorbeeld een koffer of een uitlaatdemper zal afbreken…
Met elk nieuw competitiemodel wordt daarnaast voor de productiefase een duurtest van 100 uur uitgevoerd, met nieuwe straatmodellen voeren ze minimaal vier duurtesten van minimaal 50.000 km uit. Daarvoor heeft KTM in Spanje een eigen testlocatie waar onder meer dertien monteurs en drie permanente testrijders in dienst zijn. Daarnaast worden voor deze duurtestklussen regelmatig een aantal (sub-)toppers uit de racerij en offroad-scene ingehuurd. Zo is Jeremy McWilliams een vaste testrijder voor nieuwe KTM-straatmodellen.

En McWilliams komt ook van pas bij KTM’s nieuwste project, de RC16 MotoGP-racer, waarmee de Oostenrijkers in 2017 van start willen gaan in de MotoGP. Hubert Trunkenpolz, huidig lid van de Raad van Bestuur van KTM en zoon van grondlegger Hans Trunkenpolz, licht dat toe: “Onze heritage ligt natuurlijk bij offroad. Daarin zijn we groot en hebben we ook alles gewonnen wat er te winnen is. Van vijftien keer de Dakar en alle offroad-kampioenschappen. Met als hoogtepunt in 2015 het kampioenschap in de AMA supercross, de populairste tak van motocross wereldwijd. In de Moto3-racerij zijn we ook succesvol, dus het is voor ons logisch om op te schakelen. Er zijn plannen voor een Moto2-project, maar we mikken de komende jaren vooral op de MotoGP. Qua publieke belangstelling slaat dat alles, zeker in de markten die voor onze straatmodellen interessant zijn, zoals Europa en Azië. Daarom willen we met KTM ook slagen in de MotoGP. Technisch gezien is het een uitdaging voor onze R&D-afdeling en kunnen we veel leren van een MotoGP-racer. Al zal onze RC16 nooit als straatversie op de markt komen, onderdelen ervan kunnen wel op straatmotoren toegepast worden. En op marketing-gebied brengt de MotoGP-deelname ons merk ook ‘to the next level’.”
Trunkenpolz krijgt op dit vlak bijval van KTM sportdirecteur Pit Beirer: “Ons plan in de MotoGP is helder. Eerst willen we meedoen, dan willen we winnen en daarna zal de technologie beschikbaar komen voor de overige modellen. De eerste RC16-blokken leveren 270 pk en hebben nu 1.000 uur zonder problemen op de testbank gedraaid. We hebben een goed team kunnen samenstellen en er zal dit jaar volop getest worden. We hopen 13 november in Valencia met een wildcard aan de start te staan.”
Trunkenpolz: “Ondanks al onze sportactiviteiten beseffen we drommels goed dat we het van onze klanten moeten hebben. ‘Happy racers are nice, happy customers are better!’ Natuurlijk blijft KTM ready to race, maar om te groeien beseffen we dat we andere markten moeten aanboren. Geografisch en qua modellen. Daarbij hebben we natuurlijk last van de wereldwijde crisis van de afgelopen jaren. De afzetmarkten in Amerika en Europa hebben een flinke deuk opgelopen en zijn nog lang niet hersteld. Daarbij merken we dat de concurrenten ook niet stil zitten; Yamaha is in onze ogen bijvoorbeeld heel goed bezig. Om de huidige motorrijder voor jouw merk te laten kiezen moet je innovatief zijn. De technische ontwikkelingen volgen elkaar momenteel enorm snel op, vooral op het gebied van de elektronica. Daarbij kunnen wij profiteren van onze nauwe band met Bosch. Maar de levenscycli van motorfietsen wordt steeds korter; er moet dus steeds meer ontwikkelingswerk in steeds minder tijd worden verricht. Vandaar ook onze investeringen in een groot nieuwe R&D-gebouw en in goede mensen. Onze groei als merk gaan we ook halen uit een steeds breder modellenpalet. Daarbij komt KTM’s zustermerk Husqvarna om de hoek kijken. De verkopen van dat merk hebben de afgelopen twee jaar onze stoutste verwachtingen ver overtroffen. Drie jaar geleden was het merk nog praktisch dood, in 2015 verkochten we er meer dan 21.500 van. Husqvarna wordt in de toekomst een breed merk. Onder dezelfde naam worden ook grasmaaiers, kettingzagen en naaimachines verkocht, dus ook wij kunnen het breed neerzetten, waar KTM juist vooral een sportief imago zal houden. Deze eerste twee jaar hebben ons ook geleerd dat Husqvarna offroad veel minder kannibaliseert op KTM dan we ingeschat hadden. In de toekomst zullen beide merken technisch gebruik maken van dezelfde platforms, maar zullen ze veel meer gescheiden worden qua modellen, styling en marketing. De Husqvarna 401 Vitpilen en Svartpilen, plus de 701 zijn daar mooie voorbeelden van. Die modellen kun je niet voorstellen in KTM-oranje. En ook de elektrische KTM Freeride, die onze verkoopverwachtingen helaas niet heeft waargemaakt, zal in de toekomst meer bij Husqvarna passen. KTM wordt juist een heel specifiek merk, je hoeft ondanks onze groeiplannen dus niet op een KTM-scooter of -cruiser te rekenen.”

In het hele ontwikkelingstraject van KTM speelt ook designer Gerald Kiska een grote rol. Kiska werd in 1991 door Pierer ingeschakeld om het merk opnieuw op de kaart te zetten en om het uiterlijk van de KTM’s vanaf dat moment te bepalen. En net als KTM is ook Kiska als designstudio enorm gegroeid: onder de rook van Salzburg werken nu 150 mensen met 28 nationaliteiten aan de vormgeving van nieuwe KTM’s en Husqvarna’s, maar ook aan het uiterlijk van producten van onder meer Adidas, Hilti, Mennekes, Opel, Audi, Osram, Paulaner, Zeiss en Skidata. Daarbij verzorgt Kiska ook de websites en maakt het bijvoorbeeld ook alle promotiemateriaal en advertenties. Ook is Kiska bij KTM de bewaker van de strikte merkidentiteit: er gaat geen sticker, petje of T-shirt in productie zonder dat zij er hun goedkeuring aan hebben gegeven. R&D-manager Habsburg: “De relatie met Kiska kan eigenlijk niet closer. Fysiek zit Kiska een kilometer of veertig van Mattighofen, maar er werken dagelijks mensen van KTM bij Kiska en andersom. En zes keer per jaar hebben we een grote productplannings-bijeenkomst, waar we over toekomstige modellen praten die over 5 à 10 jaar op de markt komen. Daar zijn Gerald Kiska en KTM-hoofdontwerper Graig Dent ook bij, zodat zij al in een heel vroeg stadium horen wat de plannen zijn en welke looks en functies bij zo’n model verwacht worden.”
Gerald Kiska: “Ik heb het geluk gehad van meet af aan bij het huidige KTM betrokken te zijn en vooral in die beginjaren was KTM een soort speeltuin waar bijna alles kon en niets te gek was. Qua modellen, maar ook qua marketingactiviteiten en bijzondere advertenties. Te beginnen met de oranje kleur Pantone 021c, afkomstig uit het oorspronkelijke logo uit de jaren vijftig. Een unieke en vrolijke kleur vol fun. Een kleur waar je ook niet omheen kunt. Vandaag de dag is KTM een heel sterk merk; het logo staat ergens voor.”
Hoofdontwerper van KTM is de Engelsman Graig Dent en hij vertelt meer over de totstandkoming van een nieuw model: “Elke nieuwe KTM wordt getoetst aan de vier basisbegrippen purity, performance, adventure en extreme. Oftewel: elke KTM moet bijzonder zijn. Geen saaie commuter, maar elke rit moet een uitdagend avontuur zijn. Daarbij werken we met een heel team aan de vormgeving van een nieuwe machine en daarbij zitten ook mensen die niets met motorrijden hebben. Motorrijders denken vaak veel teveel ‘in the box’, terwijl je voor een goed design uit die box moet durven te gaan. Jezelf continu afvragen waarom iets op een bepaalde manier gedaan wordt. Negen van de tien keer blijkt er een logische reden te zijn, maar die ene keer leidt zo’n vraag tot een nieuwe benadering. Daarom werk ik ook zo graag met mensen van buiten de motorwereld.”
Toch zal de aankoop van Husqvarna door KTM voor extra hoofdbrekens hebben gezorgd, want Kiska moest toen opeens niet één motorfiets ontwikkelen, maar twee op vaak dezelfde technische basis. Dent: “Het klinkt misschien gek, maar ik was heel blij met de komst van Husqvarna als zustermerk van KTM. Daardoor moesten we namelijk opeens weer heel goed nadenken over KTM zelf. Waar stond KTM ook alweer voor? Met Husqvarna erbij moest iedereen opeens weer uit de comfortzone, maar Husqvarna maakt KTM nog nadrukkelijker KTM! Omdat beide merken door hetzelfde designersteam worden vormgegeven, hebben we een heel strikt ‘moodboard’ samengesteld, waarin precies omschreven staat waar beide merken aan moeten voldoen. En omdat veel modellen dezelfde technische basis hebben, wordt er ook veel gevraagd van de designers, maar dat is alleen maar goed. Ik weet nog dat we de geheel nieuwe 2016 motocross-serie voor KTM klaar hadden en dat Pierer binnen kwam lopen, heel even rondkeek, zich omdraaide en tijdens het weglopen riep: ‘Great! Same again please for Husqvarna 2016!’ Dan raak je dus heel even in paniek, want je dacht zojuist de Formule 1 onder de motorcrossmotoren te hebben gemaakt en moet dan opeens alles nog een keer doen, maar dan anders…. Maar als je er even over nadenkt, ontdek je mogelijkheden. En er staat ook niet één Formule 1-wagen op de startgrid, maar twaalf totaal verschillende, die allemaal aan dezelfde zeer strikte technische regels voldoen. Het maakt ons beroep zeer uitdagend!”

Toch kunnen we ons voorstellen dat KTM het ‘trial-and-error-stadium’ inmiddels voorbij is. De fabriek én de belangen worden te groot om maar iets te proberen, zoals het waarschijnlijk in de beginjaren na de herstart wel gebeurde. Dent: “De productieaantallen van KTM zijn inmiddels inderdaad zo groot dat we ons geen misstap meer kunnen permitteren. Nog niet zo heel lang geleden was KTM absoluut niet ‘market-driven’, maar waren de technologie en het design het belangrijkste. Wij maakten de trend. Nu zitten we op een omslagpunt en moeten we ons met KTM steeds meer richten op de markt. Husqvarna neemt het onderscheidende stokje van KTM over. Dat merk mag nu verrassen, de projectbikes van de Eicma 2014 en 2015 lieten dat al zien. En de positieve reacties op die 401 en 701 overtroffen werkelijk alles. Sommigen wilden al geld overmaken om er één te kopen, terwijl er nog niet meer dan een showmodel uit klei en plastic bestond. De nieuwe KTM 1290GT is veel meer marktgericht. Ik schrok aanvankelijk van de eisen die KTM had voor dit 2016-model, dat is gebaseerd op de 1290 Super Duke. Meer comfort, groter zadel, duozitplaats, windbescherming, grotere koplamp, bagagemogelijkheden. Het leek wel of KTM een GoldWing wilde gaan maken. We vroegen ons allemaal af of al deze wensen wel konden samengaan met die agressieve KTM-look. Maar dan ga je schetsen en krijg je tekeningen op ware grote, van waaruit dan weer een kleimodel wordt gemaakt. Daarbij is vandaag de dag de 3D-printer onmisbaar om heel snel prototype-onderdelen als spiegels, voetsteunen en achterframes te maken, zodat je grote de lijnen vrij snel helder hebt en ook relatief snel weer kunt aanpassen. Maar toen we vier weken na de eerste brainstorm het definitieve kleimodel van de GT klaar hadden staan, wist ik het meteen. De nieuwe GT had ‘het’ nog steeds en was heel nadrukkelijk een KTM. En zeker geen GoldWing!”