Alles over remmen
Iedereen weet het, door een perfecte vertraging kun je sneller maar vooral veiliger motorrijden. Op de rem worden de beslissende meters gemaakt want op straat kan een ongeluk worden voorkomen en in de racerij kan dit de overwinning brengen. MotoPlus onthuld wat U voor uzelf en uw rem kunt doen.De oude Honda CX 500, ook wel waterkoker genoemd, heeft een harde stand hier in de bergen van Zwitserland. Op de bochtige wegen naar beneden kan de berijder elke ondersteuning voor de antieke reminstallatie goed gebruiken. In het voorwiel zitten nog enkelzuiger remtangen op remschijven die niet groter zijn dan bierviltjes en achter moet gewoon nog met een remtrommel worden vertraagd. De piloot ondersteund de reminstallatie door vroegtijdig terug te schakelen en de koppeling bruut op te laten komen om zo wat last van de remmen te nemen. De CX geeft daarbij geluiden ten gehore alsof het water bijna gaar is.Zou je met een dergelijke techniek genoegen moeten nemen, of is het wellicht beter om de rem wat op te waarderen met moderne componenten? Experts reageren sceptisch op dit soort vragen. Zij leggen uit dat een motorfiets een homogene constructie is waarop de reminstallatie is afgestemd. Dit geldt net zo voor de huidige Superbikes als voor deze 26 jaar oude waterkoker. Zou je namelijk hoogpotente zeszuiger remtangen op de lucifer-voorvork van deze CX monteren, zou je de verhouding van het geheel in een gevaarlijke onbalans brengen. De wezenlijk hogere remkrachten zou de oude vork namelijk zeker niet aankunnen. Toch valt er wat te doen want het accessoireaanbod op remmengebied is gewoon gigantisch groot. Je moet echter wel een beoordeling van de componenten kunnen maken, want er zijn onderdelen die zin maken en ook zulke die op straat gewoon nooit in hun werkbaar bereik komen en tegelijkertijd berijder en motor genadeloos zouden overbelasten. Om het allemaal een beetje duidelijker te maken, laten we op de volgende pagina’s de afzonderlijke componenten van de reminstallatie zien en geven we tips hoe de prestatie van de installatie kan worden verbeterd maar ook hoe de rem wat beter op de persoonlijke voorkeuren kan worden afgestemd. Bovendien vereist een reminstallatie nauwkeurig onderhoud en periodieke controles. Vanaf het remhendel tot aan de schijf noemen wij alle belangrijke onderhoud- en controle maatregelen op.1 De remarmatuur Onder handbereikDe commandocentrale van de reminstallatie. ‘Fingerspitzengefühl’ is troef.Het hart van de reminstallatie is de gevercilinder, die meer en meer als radiale constructie wordt verbouwd en ervoor zorgt, dat de remdruk binnen het systeem wordt opgebouwd. Met betrekking tot de remdruk heeft de radiale pomp in vergelijking tot de axiale pomp geen noemenswaardige voordelen maar wel als het gaat om de terugmelding en de doseerbaarheid. Dat komt omdat de radiale pomp grotere zuigers aan het werk zet dan de axiale collega die vervolgens een kortere weg terug moeten leggen om een vergelijkbare druk op te kunnen bouwen. Belangrijk hierbij is een goed bedienbaar en op de grote van de hand afstelbaar remhendel, wat inmiddels gelukkig wel standaard is op een moderne motorfiets.OnderhoudHet remhendel heeft grote wrijvingskrachten op de lagers te verwerken. Daarom moeten de draaipunten en het contactpunt bij de cilinder altijd goed in het drukvaste vet oftewel in het kopervet zitten. Droge hendels lopen schraal als er druk op wordt gezet waardoor de doseerbaarheid duidelijk afneemt. Het hendel zou bij een perfecte afstelling in één lijn met de uitgestrekte vingers en de onderarm gepositioneerd moeten zijn. Tijdens het afstellen van het hendel zou je eerst de bovenste klembout en pas na het fijn afstellen de onderste klembout vastzetten. Verkeerd gemonteerde klembouten zorgen voor een sponsig remgevoel. Tijdens het afstellen van het remhendel adviseren wij om alle beschikbare afstanden te proberen om de meest comfortabele afstelling te kunnen vinden, waarbij midden-en wijsvinger net boven het hendel zouden moeten uitsteken als de hand relaxed op het stuur ligt.TuningAls de motorfiets enkel een niet instelbaar hendel heeft, is de ombouw naar een instelbaar hendel zonder meer aan te bevelen. Een goede hendel zou voor om en nabij de 120 Euro te krijgen moeten zijn. De hendels van radiale pompen zijn standaard (traploos) instelbaar. Voor een beter remgevoel is de vervanging door een radiale pomp zonder meer aan te bevelen. Voor een motor met een enkele remschijf is een pompdiameter van13 millimeter toereikend, voor dubbele schijven zou de diameter ergens tussen de 16 en 19 millimeter moeten liggen. Hiervoor moeten om de 300 Euro op tafel worden gelegd. 2 De remleidingNiet te dotterenDe hoofdslagader van het systeem. Onder druk mag hier niets bezwijken.Het komt niet zelden voor dat de remhendel boven al aan het stuur aanligt terwijl onder bij de tangen amper iets gebeurt. Dan is het tijd om eens naar de leidingen en de vloeistof te kijken.OnderhoudDe meest voorkomende fout is het gebruik van verouderde remvloeistof. De vloeistof moet bij normaal gebruik om de twee jaar worden vervangen omdat hij hygroscopisch is, wat betekend dat hij water aantrekt en opneemt. Het kookpunt gaat dan zakken waardoor de werking van de rem duidelijk achteruit gaat. Welke DOT types gebruikt mogen worden staat meestal op het deksel van het reservoir aangegeven. Als het niet duidelijk is, weet de dealer wel wat erin moet. De types DOT 3,4 en 5.1 baseren op een Glycol basis en kunnen met elkaar worden gemengd. Het DOT type 5 heeft een Silicone bestanddeel en mag hier niet mee worden vermengd. Na het vervangen van de vloeistof dient het systeem nauwkeurig te worden ontlucht. Hiervoor kunt u het beste een vacuüm ontluchtingsapparaat gebruiken dat voor ongeveer 50 Euro in de handel ligt. Na het ontluchten moet het systeem een constante en harde drukpunt hebben. TuningOude leidingen zouden door stalen leidingen moeten worden vervangen. In tegenstelling tot de rubberen leidingen, die naarmate ze ouder worden poreus worden waardoor waterdamp in het systeem kan indringen, zijn de stalen leidingen onderhoudsvrij en hoeven zij ook niet om de vijf jaar te worden vervangen zoals dat bij de rubberen leidingen volgens de fabrieksopgave wel nodig is. Stalen leidingen zijn er al vanaf rond de 50 Euro.3 De remtangenVers geperstDe frontlinie van het systeem: het moet standhouden.Het belangrijkste constructiedoel van een remtang is een stijve vorm die onder hoge druk en temperatuur niet mag veranderen. Voor moderne sportmotoren worden haast alleen nog maar radiale remtangen gebruikt. Dit constructieprincipe komt direct uit de racerij waar het nodig kan zijn binnen enkele momenten de remschijfdiameter aan te kunnen passen. Door middel van afstandsbussen is dit bij dit principe razendsnel te doen. Bovendien is de verbinding met de vorkpoten stabieler en hoeven geen adapterplaten meer te worden gebruikt, die wezenlijk instabieler zijn.Voor de meeste types zijn de normale, axiale vierzuigertangen echter nog meer dan toereikend.OnderhoudAltijd eerst even kijken of er vochtige plekken te zien zijn, want dat duidt op lekkages van remvloeistof. Tijdens het vervangen van remblokken moeten de tangen worden schoongemaakt. Vastgekoekt remstof en straatvuil kan met een koperborstel en remmenreiniger worden verwijderd. Voor het schoonmaken van de zuigers adviseren wij het gebruik van een zacht doekje of een tandenborstel om krassen te voorkomen. Vervuilde zuigers moeten eerst schoongemaakt worden alvorens ze terug te drukken. Vuil kan lekkage bij de pakkingen veroorzaken.TuningHet upgraden naar remtangen met zes of zelfs acht zuigers (per set rond de 1.000 Euro) is enkel voor piloten met sterke sportieve ambities aan te bevelen. Het voordeel, de lichtere werking van de zuigers en een hoger remmoment, is maar marginaal. Hetzelfde geldt voor het ombouwen naar radiale remtangen waarvoor je tevens andere vorkpoten nodig hebt. In totaal praat je dan al gauw over een investering van 1.600 Euro of meer. Bij oudere straatmotoren zijn dergelijke remmen bovendien gauw te krachtig voor het geheel.4 De remblokkenHarde wrijvingenDe mariniers van de reminstallatie. Een harde aanpak is hier noodzakelijk.Er zijn twee verschillende groepen remblokken: sintermetaal blokken welke voornamelijk bestaan uit metaalpoeder, smeer- en slijpmiddelen. Zij hebben de eigenschap zowel koud als warm goed te functioneren. Organische blokken bestaan hoofdzakelijk uit hars, metalen en eveneens smeer- en slijpmiddelen. Ze spreken weliswaar wat zachter aan maar werken duidelijk slechter wanneer ze koud zijn. Bovendien is de werking bij regen een stuk slechter dan die van sintermetaal blokken.OnderhoudOm de dikte van de blokken te controleren hoef je alleen maar even in de tang te kijken. Een signaal voor versleten blokjes kan een teruglopende remdrukpunt en/of een grotere slag van het hendel zijn. Het vervangen van de blokken is geen grote klus. De nieuwe blokken moeten aan de achterkant van een dunne laag koperpasta worden voorzien om het luidruchtige piepen te voorkomen dat uit een resonantie tussen zuiger en achterkant remblok resulteert. De pasta mag echter niet op de voering terecht komen! Daarna moeten de blokken worden ingereden. Tijdens de eerste 100 kilometer moeten brute remmanoeuvres worden vermeden. De rem zachtjes aanleggen om schijf en remblok op elkaar in te slijpen.TuningMet de juiste remblokken kan een levenloos en lui aanvoelende reminstallatie omgetoverd worden tot krachtige veilig aanvoelende ankers. Het vermogen van de rem hangt echter sterk van de schijf af en daarom is het moeilijk, algemeen geldende tips hierover af te geven. Juist de remschijven van wat oudere modellen kunnen al gauw ongeschikt voor de toch wel op hogere temperaturen werkende sintermetaal blokken zijn. Alvorens de overstap van organische naar sintermetaal blokken te maken is het raadzaam om eerst het advies van de dealer te halen.5 De remschijfDe harde werker van de installatie. Hij moet gewoon alles kunnen slikken wat hem wordt opgedragen.Bij standaard motorfietsen worden overwegend chroomstalen schijven gebruikt. Bij alledaags gebruik tonen zij een uitstekend vermogen om zowel koud als warm goede prestaties te leveren. Worden zij echter te heet, kunnen ze krom trekken en in het ergste geval zelfs hittescheurtjes vertonen. Om dit zover mogelijk te voorkomen worden deze schijven zwevend opgehangen waarbij de opnamepunten, de zogenoemde ‘Floaters’ tussen binnen- en buitenring, niet vast geperst maar ‘zwevend’ opgehangen zijn. Daardoor kan de buitenring makkelijker uitzetten en krimpen zonder dat de schijf krom trekt. Sportieve rijders prefereren gegoten schijven die de hitte beter kunnen opnemen en bovendien ook zachter aanspreken. Als deze schijven echter nog niet op temperatuur zijn, is de remkracht eerder matig en bovendien vertonen zij snel roestvorming.OnderhoudAls de buitenring plekken vertoont, is de wrijving niet optimaal en zouden andere blokken moeten worden gebruikt. Na het verwisselen van de remblokken moet de remschijf met een remmenreiniger goed schoongemaakt worden, waarbij de schijf op groeven moet worden gecontroleerd. Als het remhendel tijdens het remmen vibreert, is de schijf krom getrokken. Kan dit niet door slijpen worden verholpen, moet de schijf vervangen worden en dat geldt natuurlijk ook als de slijtagetolerantiegrens is bereikt.TuningDe laatste mode zijn de zogenoemde ‘Wavediscs’, waarbij de buitenrand golfvormig afgeslepen is. Deze schijven komen uit de offroad scène waar ze ook het grootste voordeel hebben door hun goede zelfreiniging eigenschappen en het betere natrem gedrag. Als alternatief tot de zwevende remschijf kan de segment schijf worden gebruikt die eveneens zowel axiaal als radiaal kunnen uitzetten zonder als geheel krom te trekken. Remblokken in de praktijk getestWin on Sunday sell on Monday?Hoe goed zijn de racespullen bij dagelijks gebruik? Een vergelijking van verschillende voeringsamenstellingen voor de openbare weg en het circuit.Bruno Lonati en Fabrizio Motta van de Italiaanse remmenspecialist Brembo geven ons de technische ondersteuning die wij voor dit experiment nodig hebben. Op het ‘Autodromo di Franciacorta’ dicht bij Milano willen wij uitzoeken hoe zich verschillende remblokken met goedkeuring voor de openbare weg in tegenstelling tot puur voor de racerij geconstrueerde blokken gedragen. Voor deze test gebruiken wij een Honda CBR 600 RR waarvan de standaard reminstallatie met diverse blokken van Brembo wordt uitgerust. Als eerste vervangen wij de standaard blokken in de radiale remtangen door de Brembo SA blokken. Deze voor de openbare weg goedgekeurde sintermetaalblokken harmoniëren goed met de reminstallatie van deze Honda. Het drukpunt is precies en stabiel en zowel koud als warm is de installatie goed te doseren en te controleren. Daarna steken wij de eveneens voor de weg goedgekeurde SC blokken erin, die volgens Brembo voorzien zijn van een racesamenstelling die zowel op straat als op het circuit kunnen worden gebruikt. Deze blokken zijn op het circuit erg constant en geven de installatie weliswaar duidelijk meer ‘bite’ maar vragen daarentegen ook duidelijk meer concentratie en gevoel van de berijder. Zelfs na een aantal ronden op het circuit rem je ermee niet zo soeverein als het met de ‘SA’ blokken vanaf de eerste meters mogelijk was. Als laatste mengeling steken wij de pure raceblokken met de naam ‘RC’ erin. Deze blokken zijn van koolstofceramische componenten gemaakt. Als je nu denkt dat de CBR rem daarmee tot brutaal stoppiemonster muteert, heb je het verkeerd. In het tegendeel, de Honda laat zich extreem harmonieus de bocht in remmen waarbij de dosering over een breed bereik verdeeld wordt. Elke millimeter slag van het remhendel wordt duidelijk omgezet in meer of mindere vertraging. Maar de ‘RC’ blokken vergen een behoorlijke gewenning en menig straatrijder zal het harde drukpunt van de originele blokken missen. Bovendien vereisen de raceblokken zeer hoge temperaturen om stabiel te werken. Deze blokken zijn dus voor alledaags gebruik ongeschikt immers wil je ook betrouwbare remkracht als je met een koude rem een noodstop moet uitvoeren.FAQ oftewel veel gestelde vragenHoe hoog moet het DOT getal zijn, wat doet de schijf op de randjes? Antwoorden op vragen over de reminstallaties. Waarop moet ik letten als ik een zeszuigertang wil kopen?Zeszuigertangen met maar twee blokken zijn niet aan te bevelen omdat de grote blokken op hoge temperaturen krom trekken en niet meer gelijkmatig dragen. Daarbij komt dat de grote tangen in het midden uiteen geperst kunnen worden waardoor het remdrukpunt sponsig wordt. Een zeszuigertang zou daarom moeten beschikken over meerdere blokken per kant. De opening van de tang kan alleen door een boutverbinding tegen opendrukken beveiligd worden.Welk voordeel hebben de buitenliggende remschijven zoals door Buell gebruikt?Bij deze reminstallatie zijn de remschijven met zwevende ophanging direct op de velgrand gemonteerd. De remkrachten worden daardoor direct op de velg overgebracht en moeten niet eerst via de naaf en de spaken worden overgedragen. Daardoor is het gebruik van lichtere velgen mogelijk en worden de roterende massa’s verkleind. Buell beweert dat ook de middelpuntvliedende krachten duidelijk gereduceerd worden. Bij de Buell motoren is één schijf daarom ook voldoende. Voor lichtere motoren is dit type voorrem echter gauw te krachtig.Wat is het voordeel van DOT 5 remvloeistof?DOT 5 baseert op silicone en is daardoor niet hygroscopisch (wateraantrekkend) en verouderd dus ook lang niet zo snel dan de andere types. Ook de roestvorming binnen het systeem wordt verminderd. DOT 5 heeft echter het nadeel dat het sterker gecomprimeerd kan worden waardoor het drukpunt zachter en sponzig gaat aanvoelen. DOT 5 mag alleen maar in daarvoor geconstrueerde systemen worden gebruikt. Als de producent het ermee eens is, mag DOT 5.1 in plaats van DOT 3 of 4 worden gebruikt. Waarom mogen koolstofvezel remschijven op straat niet worden gebruikt? In de racerij worden uitsluitend remschijven van koolstofvezel gebruikt, tenminste zolang het droog is. Als het regent worden deze superlichte schijven door stalen exemplaren vervangen die ongeveer vier keer zo zwaar zijn. De koolstofschijven functioneren alleen maar als ze minstens 200-300 Graden warm kunnen worden. Zijn ze kouder dan dat, hebben ze amper remkracht waardoor het gebruik op straat vanzelfsprekend onmogelijk wordt. Een vanuit technisch standpunt interessant alternatief vormen de op koolstof baserende composiet ceramiek remschijven waarvoor ondertussen een goedkeuring is afgegeven.RempuntenMet of zonder ABS vraagt een goede remactie altijd om voldoende gevoel op het hendel. Tips voor een kortere remweg.1 Voor een effectieve remprestatie dienen naast de reminstallatie ook banden en vering in goede staat te zijn.2 Als het drukpunt plotseling sponzig aanvoelt, vochtige plekken op de tangen zichtbaar worden of atypische geluiden vanuit het vooronder te horen zijn, moeten de oorzaken meteen worden opgespoord.3 Een gevoelvol aangelegde rem is niet alleen op nat wegdek belangrijk, ook op heet wegdek verminderd de wrijvingswaarde tussen rubber en wegdek.4 Bij een noodstop moet ook de achterrem krachtig worden gebruikt. Het voorwiel zover belasten tot het bijna blokkeert.5 Als het voorwiel wel blokkeert moet de rem een beetje worden losgelaten om een valpartij te voorkomen.6 Heftig bijtende remmen kunnen bij een schrikreactie makkelijk tot een valpartij leiden. Bij de keuze van de remblokken goed op de karakteristiek letten.7 Goed remmen is een kwestie van voldoende oefening. Een in het weekeinde verlaten industrieterrein is een ideaal oefenterrein. 8 Tijdens het oefenen langzaam beginnen en in kleine stappen naar het grensbereik gaan. Oefenen om de remdruk continu maar snel te verhogen.9 Ook remmen met ABS vergt oefening. In een noodsituatie moet er krachtig worden geknepen. Dat moet meteen lukken.10 Ook tijdens het remmen ontspannen blijven. Wie met bijeengeknepen billen remt doet iets verkeerd. In een noodsituatie tellen concentratie en reactievermogen.[fotobijschriften]tijdens het remmen grijpt het ene component in het andere. De verschillende componenten moeten goed op elkaar zijn afgestemd.Stalen remleidingen zijn geen overbodige luxe maar uiterst zinvol toebehoor. Nauwkeurig ontluchten is een ‘must’.Remtangen met zes zuigers zouden aparte remblokken moeten hebben. Radiaal opgehangen tangen maken allen maar zin bij supersportief rijden.Regelmatig controleren van de slijtage is enorm belangrijk. Sintermetaal blokken werken goed in koude en warme toestand.Wave schijven worden tegenwoordig af fabriek gebruikt. Segment schijven moeten de warmte beter afvoeren.Instelbaar remhendel als ‘aftermarket’ product. Voor het betere doseren kan de radiale pomp worden ingebouwd. Win on Sunday, sell on Monday?! Tijdens een directe vergelijking kan de verschillende werking van de voeringen zeer goed worden ervaren.Racevoering met goedkeuringSintermetaalvoering met goedkeuringRacevoering zonder goedkeuringNog een voordeel van een radiaal gemonteerde remtang: de blokken kunnen vliegensvlug vervangen worden De Doktor laat zien hoe het moet: Op de rem kunnen beslissende meters goedgemaakt worden
