Reizen Turkije

Ararat, alleen de naam al boort duizenden fantasieën aan. Voor Christenen geldt de machtige vulkaan als de wieg van de mensheid, voor motorrijders als droombestemming in het uiterste oosten van Turkije. De weg erheen is lang en voert door een uitgestrekt land, dat al jaren aansluiting bij Europa zoekt. Een land ook, waar je tijd en geduld nodig hebt, maar waar de reis met elke kilometer verder naar het oosten niet alleen spannender en vreemder wordt, maar ook indrukwekkender! Tayfun doet zijn naam eer aan, met een dappere stuuractie knalt hij zijn rondom van spoilers voorziene, extreem verlaagde BMW 3-serie naast onze voor een café geparkeerde motorfietsen. “Welkom in Turkije, ik ben Tayfun. Komen jullie uit Holland?” ”Jazeker.” Tayfun komt direct terzake: “Wat vinden jullie van mijn land dan? Denken jullie dat Turkije ook lid van de EU moet worden” “Eh, ja misschien.” “En waren jullie al in Antalya en Alanya?” “Ja, maar….” “Dan moet je zeker ook nog naar Urfa en Göreme gaan! Güle güle (tot ziens)!” Hij stapt in en geeft zijn BMW de sporen.Wat dan nu was? Claudia, Andreas en ik staan er enigszins perplex bij, het korte optreden van Tayfun had nog het meest weg van een wervelstorm. En hij is niet de enige die ons in de duizend kilometer vanaf de veerhaven Çesme tot aan de zuidkust bij Alanya vraagt of ook wij vinden dat het land tot de EU moet toetreden. Blijkbaar toch een zaak die de gemoederen hier nog altijd druk bezighoudt. Het stuk Turkije langs de Middellandse Zee is er in ieder geval helemaal klaar voor, ziet er helemaal Europees uit, beetje à la Spanje of Griekenland. Verder naar het oosten wordt echter alles anders. De eerste dagen hier in Turkije stonden al bol van allerlei tegenstrijdigheden. In het achterland leven de mensen nog zoals ze dat vijftig jaar geleden ook deden. Traditioneel gekleed en immer druk in de weer met het bewerken het land, vaak nog gewoon met de hand. In de grotere plaatsen aan de kust is de Islamitische terughoudendheid evenwel ver te zoeken, de mensen lopen er westers bij, dragen ze chique pakken, minirokken. Een 180 graden tegenstelling met de pittoreske plaatsjes van het platteland. Benidorm meets Bodrum, en omgekeerd.Ten oosten van Alanya verandert het beeld echter drastisch, de badgasten maken plaats voor een motorrijdersparadijs. Het Taurusgebergte klimt direct vanuit de zee omhoog, geen plek vrijlatend voor stranden, boulevards en ‘Five Star Resorts’. De weg draait met talloze bochten door het dennenbos en de Middellandse Zee is nauwelijks meer te zien. De langs de bergweg omhoogzwoegende, dieselwalmende vrachtauto’s vol tomaten zijn niet eens hinderlijk. Een korte beweging van de rechterpols en je bent er zo voorbij. Het beroerde wegdek maakt het rijden er echter niet leuker op. Glad, door de zon zacht geworden asfalt, en waar dat niet het geval is, ligt los gestorte steenslag. De goedkoopste manier van wegaanleg is in Turkije helaas ook de meest gangbare manier.We gaan verder naar het noorden, naar Centraal Anatolië. Nauwelijks twee uur verder rijden, maar desondanks een totaal andere wereld. Een secundaire weg vol asfaltacne volgt de slingerende contouren van de rivier de Ecimes. Slanke populieren omzomen het idyllische dal, waarboven de 3.700 meter hoge toppen van het Ala Dağar massief met hun brokkelige toppen in de grijze wolken grijpen. Nomaden trekken er met hun trekkers en aanhangers naar Allah mag weten waarheen, verder is het één en al rust. Uitgezonderd de twee jonge geitenhoeders die ons enthousiast nazwaaien. Na de opgefokte drukte van de zuidkust werkt de uitgestrektheid hier als een dubbele dosis Prozac. We houden het noorden aan, volgen smalle wegen zonder ritme, verhard en onverhard. Zo bereiken we uiteindelijk het toeristische brandpunt van Centraal Anatolië: Cappadocië. De natuur heeft hier een surrealistisch kunstwerk geschapen, een erosielandschap dat z’n gelijke niet kent. Allemaal te danken aan de vulkaan Erciyes, die gedurende tig miljoen jaren lava en as over het landschap heeft uitgebraakt. Na de neerslag volgde de erosie, wind, vorst en water baanden zich bizarre wegen door het zachte tufgesteente. Lieten holen en duizenden witgele zuilen achter, die als twintig meter hoge fallussymbolen trots overeind staan. We zijn in het rijk van de tufstenen kegels en piramides.Veel van deze bizarre steenfenomenen zien er uit als gatenkaas. Al meer dan zesduizend jaar geleden waren er slimmerds die bedachten dat de zachte steen prima kon fungeren als onderdak. Beetje beitelen en je woonhol is klaar, vensters, extra bergruimten en kamers voor het nageslacht zijn vervolgens een kwestie van nogmaals het gereedschap ter hand nemen. Zo ontstonden er meer dan honderd ondergrondse steden met labyrinten van tunnels, verdiepingen, gangen en schachten. Het waren de plaatsen waar tienduizenden mensen zich konden verstoppen en overleven, wanneer er weer eens een vreemd leger langskwam om alles op zijn weg te plunderen, verkrachten en vermoorden. Een paar van deze steden zijn nu te bezichtigen, erg indrukwekkend, maar geen aanrader voor mensen met claustrofobie. Dan toch liever rondrijden in plaats van deze gangenkruiperij. Er is evenwel nog een derde dimensie, omhoog. Elke ochtend voor zonsopgang stijgen bont gekleurde luchtballons op boven dit bevreemde landschap en die brengen je negentig minuten lang in hogere sferen. Je hebt hier klaarblijkelijk geen geestverruimende middelen nodig om weg te dromen zonder te slapen. Veel indrukwekkender dan dit kan Turkije niet worden.Aan de andere kant van Cappadocië begint het Verre Oosten. Zacht groene heuvels wisselen zich af met drieduizend meter hoge, nog met sneeuw van de vorige winter bedekte, bergen. Af en toe ontwaar je ergens een dorpje met huizen zonder verdiepingen, maar met golfplaten daken die helder oplichten in de zon. Dorpjes met namen als Gümüsören, Yallaköy of Hüyüklü. Niets opzienbarends, de mensen zijn er vriendelijk, kinderen in kraakheldere blauwwitte uniformen lopen richting school en bijna pubers passen er op schapen, geiten of koeien. Bij een tankstationnetje wordt het tijd om brandstof in te slaan, gevolgd door een kop thee in de koelte van het gebouw. ‘Blijven drinken’ is het devies bij een genadeloze temperatuur van om de nabij de 35°. Vanuit het etablissement zien we een boer op een Fiat-tractor komen aanploffen. Hij tankt een paar liter diesel en vergezeld ons daarna voor een kop thee. Trots vertelt hij over de zes jaar die hij in Europa heeft gewerkt en hoe hij met het gespaarde geld en opgedane kennis in z’n thuisland een forellenkwekerij is begonnen. Nauwelijks heeft hij zijn trekker weer de sporen gegeven of de geschiedenis herhaalt zich. Weer zo’n doorleefde tractor, weer hetzelfde thee ritueel en bijna hetzelfde verhaal. Als we uiteindelijk opstaan om onze twaalf consumpties af te tikken, blijkt één van onze Turkse Fiat-tractorchauffeurs al voor ons betaald te hebben. Gastvrij landje dit! De middaghitte is verlammend, toch moeten we nog wat kilometers verslinden. We willen per slot van rekening naar Nemrut Daği, om daar morgen de zonsopgang vanaf de top van de berg te kunnen aanschouwen. De weg naar de tweeduizend meter hoge top is smal en extreem doorleefd. De top zelf bestaat uit een vijftig meter hoge kegel van gestapelde losse stenen, een klus die tweeduizend jaar geleden door slaven is geklaard. Onder het gesteente sluimert koning Antiochus, ooit een aan grootheidswaanzin leidende heerser over het Rijk der Kommagenen. Ten oosten en ten westen van de steenhoop liet Antiochus negen meter hoge monumenten oprichten, daardoor had hij gezelschap van zijn zelfbenoemde collega’s Zeus, Apollo en Herakles.Tot 1954 stonden de manshoge koppen op hun sokkels, toen stelde een aardbeving orde op zaken. De gevallen, maar nauwelijks beschadigde koppen werden wel weer overeind gezet, al was het dan niet op hun originele plaatsen. Als de lawaaiige schoolklassen eindelijk buiten beeld zijn, laat de uitstraling van deze mythische begraafplaats zich weer voelen. De koppen hebben hun blik voorbij de horizon gericht en stralen daardoor een magische rust uit. De zonsopgang windt hen nauwelijks op, ze hebben hem al 744.000 keer eerder gezien. Al we de ferry over de Eufraat bereiken, is het snel gedaan met de rust. Eufraat, de naam klinkt bijbels. De veerboot is dat echter alles behalve, het stalen gedrocht lijkt alleen op geloof te blijven drijven. In Nederland zou een oud-ijzerhandelaar er nog geen kwartje voor neertellen, maar hier gelden andere regels en wetten. Duidelijk aangegeven nooduitgangen en reddingsgordels worden hier als overbodige luxe gezien. De maximale belasting wordt bepaald door het aantal plaatsen en de hoeveelheid bagageruimte. De XT wordt in een hoekje gefrommeld en de twee grote BMW’s mogen mee op de schuin staande laadklep. Theoretisch is het schip vol en staat het reeds op zinken, maar in praktijk klautert er nog een mannetje of vijftig extra aan boord en nestelt zich in laadbakken of op autodaken. Maar goed, we zijn op weg naar Nemrut Daği. Deze keer niet de berg van Antiochus, maar een vulkaan met dezelfde naam, die ligt aan de oevers van het Van meer, vierhonderd kilometer oostelijker. In het verre verleden blies de berg met een geweldige klap zijn top er af, de lege magma kamer stortte in en er vormde zich een grote caldera omringd door een scherpgepunte kraterrand. Over een stoffige piste klimmen we naar de op 2.600 meter hoog liggende pas, die ons naar het binnenste van de krater brengt. Daar wanen we ons in een andere wereld. Een wereld van dik bemoste lavastromen, een paar meren, oude sneeuw en veel zwarte as. Iets als IJsland zo stel ik me voor.Ook de temperatuur zijn des IJslands, min vijf bij zonsopgang. Maar een eerste blik uit de tent maakt alles goed, lange nevelslierten dansen over een spiegelglad meertje en lichten bijna goudkleurig op in het kaatsende zonlicht. De absolute stilte wordt kort onderbroken door de roep van een koekoek. Een paradijselijke plek, waar de wereld buiten de krater domweg niet meer bestaat. Die wereld krijgen we pas weer in beeld als we op onze off-roads de krater weer uitrijden. Van het super breedbeeld panorama dat we daar voorgeschoteld krijgen valt onze de mond domweg open. Ver onder ons licht het reusachtige meer op, met in een baai de stad Tatvan. Aan de andere oever kietelen bergen met besneeuwde toppen de inktblauwe hemel. Oost Anatolië is adembenemend mooi.Tatvan deelt het lot van alle grote Koerdische kustplaatsen. Tijdens de oorlog met de Koerden groeide het plaatsje aanzienlijk toen er tienduizenden vluchtelingen neerstreken die door het Turkse leger waren verjaagd. De oorlog is al lang voorbij en het dorp presenteert zich als een troosteloze aaneenschakeling van vervallen gebouwen, geen promenade, geen strand, niets dat ook maar enigszins uitdaagt om te stoppen. Daarvoor in de plaats moeten we des te vaker stoppen om onze paspoorten te tonen bij de talrijke versterkte militaire- en politiecontroleposten. Sinds de Turkse regering in 2002 begon met het doorvoeren van hervormingen om aanspraak op een EU-lidmaatschap te kunnen maken, is de rust er echter grotendeels wedergekeerd.Hoe verder we naar het oosten trekken, des te verbijsterender wordt het landschap. We rijden eerst urenlang langs het Van meer en volgen aansluitend de E99 de desolate eenzaamheid van de bergen in. Er staat geen boom, je ziet er geen struik. Alleen stevig gras is hier op tweeduizend meter bestand tegen de extreem koude winters. Simpele dorpjes met lage, lemen gebouwen flitsen voorbij, alleen de obligate moskee steekt er bovenuit. Koeienvlaaien zijn tegen de muur gesmeerd om de volgende winter als brandstof voor de haard te kunnen dienen. Het zijn alleen de satellietschotels die je laten zien dat je niet door de middeleeuwen rijdt. Messcherp volgen we de Iranese grens, klimmen dan tegen de oostflank van de schildvulkaan Tendürek omhoog en rijden over lavastromen die er nog helemaal vers uitzien, terwijl ze toch al duizenden jaren oud zijn. Het is een wild en ongerept landschap.En dan zien we hem plotseling pal voor ons ten hemel rijzen. Gigantisch groot, vers besneeuwd en plaatmooi: de berg Ararat, met zijn 5.165 meter de hoogste top in Turkije. Opeens lijken alle bergen die slechts drie- of vierduizend meter hoog zijn molshopen. De eerste tijd doen we feitelijk niets anders dan gewoon staan, én genieten. Aan de voet van de vulkaan ligt Doğubayazit, een plaats die nauwelijks een bezoek waard is, wanneer je althans geïnteresseerd bent in hordes Russische Ish zijspancombinaties in alle staten van verval. Een paar kilometer verderop troont het Ishak Pasha paleis boven de hoogvlakte uit. De sprookjesachtige gebouwen langs de oude zijderoute smelten als een totaalkunstwerk samen met hun omgeving. Het lijkt precies als de plaatjes uit 1001 nacht. En de oudste delen van het paleis torsen datzelfde getal in jaren, pas in de 18e eeuw liet de Koerdische emir Ishak Pasha dit wonderschone, 366 kamers tellende optrekje er als verblijfplaats omheen toveren. Boven op het paleis vinden we een cafeetje, waar we de uren voorbij laten gaan, terwijl we van het uitzicht genieten en liters thee drinken. Er passeert een oude man. Hij begeleidt een met hooi beladen ezel en stelt zich voor als ‘Mahmut’. Met weidse gebaren vertelt hij in het Koerdisch over de berg Ararat en het Ishak Pasha paleis. Hij vraagt niet eens wat we van de toetreding van Turkije tot Europa vinden. Europa? Daarvoor heeft niemand hier interesse. Europa is een andere wereld!________________________________________[INFOKASTEN]INFOTurkije is een uiterst veelzijdig land. Aan de door toerisme geteisterde Middellandse Zee is het vrijwel gelijk aan de kusten van Zuid-Frankrijk, Spanje en Italië. Maar wie zich de tijd gunt om naar het uiterste oosten te reizen, ontdekt een heel andere wereld. En wereld die niets Europees meer heeft, met als hoogtepunten Cappadocië, de Nemrut Daği, het reusachtige Vanmeer en natuurlijk de Ararat.REISWie op twee wielen naar Turkije wil reizen, moet er de tijd voor nemen. Vanaf hartje Nederland naar Istanboel komen er zo’n 2.700 kilometer op de teller, tot aan Ararat zijn het er vervolgens nog eens een kleine tweeduizend.Een goed alternatief is er in de vorm van de veerboot van het Italiaanse Ancona (vanuit Utrecht 1.500 kilometer rijden) naar Çesme. Goedkoop is een retourtje met motorfiets niet, in het hoogseizoen betaal je rond de 570 euro (info: www.maramaralines.com). Een andere mogelijkheid is de autotrein vanuit het Oostenrijkse Villach (1.100 kilometer vanuit Utrecht) naar Edirne aan de Turkse grens. Retourtickets voor de 36 uur durende reis met motor kosten in het hoogseizoen eveneens rond de 570 euro.DOKUMENTENOm Turkije op de eigen motor te verkennen moet je minimaal in het bezit zijn van een paspoort die nog tenminste een half jaar geldig is. Daarnaast kun je ook niet zonder een carnet de passage voor de motor, die ook minimaal een half jaar geldig moet zijn.Bovendien moet je een Groene Kaart, het internationale verzekeringsbewijs, bij je hebben, waarbij je een aanvullende verklaringen moet hebben dat de verzekering ook het Aziatische deel van Turkije dekt. Het gewone Nederlandse rijbewijs wordt als wettig gezien.WANNEERAan de Middellandse Zee kust heersen al vanaf april temperaturen tussen de 20 en 25 graden. De beste reistijd voor deze regio ligt dan ook omstreeks april en mei, daarna klimt het kwik vaak boven de 30 graden en dat is iets teveel van het goede wanneer je in broeierig textiel of leer gehuld bent. Landinwaarts, vooral in het Oost-Anatolische bergland, begint het voorjaar meestal pas in mei. Mei, juni en september zijn daar de beste reisperiodes, zeker gezien het feit dat hartje zomer de temperaturen kunnen oplopen tot over de veertig graden. Houd er rekening mee dat wanneer je eind september of begin oktober gaat, het in de bergen al kan sneeuwen en nachtvorst er allesbehalve een zeldzame verschijnsel is.OVERNACHTINGENAan de Middellandse Zee kust en in de toeristencentra als Pamukkale of Cappadocië zijn er volop campings, pensionnetjes en hotels. Deze zitten echter in het hoogseizoen doorgaans allemaal vol. Buiten de toeristencentra loopt het overnachtingaanbod snel terug, neem daarom altijd een goede reisgids mee in de tanktas. Wildkamperen is in heel Turkije geoorloofd, mits het niet op privé grond of in een Nationaal Park is. Met name in de uitgestorven binnenlanden is dit één van de meest memorabele manieren om de nacht door te brengen. VALUTAIn Turkije betaal je met de Nieuwe Turkse Lire (TRY), de actuele koers daarvan is één euro is 2,17 TRY. In toeristencentra en de grotere plaatsen kun je gewoon met je bankpas pinnen.LITERATUUROnderstaand een kleine greep uit het enorme aanbod van reisgidsen:Lonely Planet Turkey (Engelstalig), ISBN-nr: 978 174 104 5567, prijs € 22,95ANWB Goud Reisgids Turkije, ISBN-nr: 978 901 801 6234, prijs € 17,95Capitool Reisgids Turkije, ISBN-nr: 978 904 103 3697, prijs € 26,90 CONTACTTurks VerkeersbureauHofweg 1c2511 AA Den HaagT 070-346 9998 / 070-346 7767I www.welkominturkije.nlReisduur: 5 wekenGereden afstand (in Turkije): 6000 kilometer________________________________________[STREAMERS]IN DE GROTERE PLAATSEN AAN DE KUST IS DE ISLAMITISCHE TERUGHOUDENDHEID VER TE ZOEKEN, BENIDORM MEETS BODRUMDE GOEDKOOPSTE MANIER VAN WEGAANLEG IS HIER HELAAS OOK DE MEEST GANGBARE‘BLIJVEN DRINKEN’ IS HET DEVIES BIJ EEN GENADELOZE TEMPERATUUR VAN 35 GRADENDE MAXIMALE BELASTING VAN DE VEERBOOT WORDT BEPAALD DOOR HET AANTAL PLAATSEN EN DE HOEVEELHEID BAGAGERUIMTE________________________________________[UNTERSCHRIFTE]1 Het theater van Ephesus stamt uit de oudheid en heeft ruimte voor meer dan 2000 bezoekers2 De gevel van de historische bibliotheek Ephesus werd in de zeventiger jaren herbouwd3 De beroemde sinterterrassen van Pamukkale4 Aan de zuidkust zijn veel mooie baaien5 Een heerlijke zwem baai in het zuiden6 Een van de toppers van Turkije: het bizarre landschap met de tufstenen kegels ter hoogte van Göreme, Kappadokya7 De huizen van Göreme zijn letterlijk een deel van het landschap8 De heteluchtballon wordt vertrekklaar gemaakt9 De mooiste manier om Kappadokya te ontdekken: het vanuit de korf van een heteluchtballon bekijken10 Idem11 Idem12 Een geërodeerde tuf schoorsteen13 Idem16 In mei zijn de toppen van de Taurus nog met sneeuw bedekt17 De gigantische, 2000 jaar ouden stenen koppen die koning Antiochos voor zijn graf op de top van de Nemrut Daği bestelde18 Idem19 Idem20 Een waarschuwing: er steken tamelijk vaak schildpadden over21 De uitgedoofde Erciyes Daği vulkaan (3917 m) overheerst het landschap in Kappadokya ter hoogte van Kayseri22 Een typisch Turkse drank: zwarte thee23 Een 2000 jaar oude, Romeinse brug in Kappadokya, bij Cendere24 Een veerboor over de Eufraat25 De veerboor is pas vol wanneer er niets of niemand meer bij kan26 Nog een 2000 jaar oude, Romeinse brug27 Vanaf het Van meer slingert de steenslagpiste zich naar de vulkaankrater van de Nemrut Daği28 Een sprookjesachtig mooi landschap in de krater van de gedoofde vulkaan Nemrut Daği29 Idem30 Een perfecte kampeerplek in de krater van de Nemrut Daği31 Idem32 Idem33 De Turkse vlag34 Op een eilandje in het Van meer staat de oude gregoriaanse kerk Akdamar35 De weg vanaf het Van meer naar het noord oosten36 Een van de mooiste panorama’s van Turkije: het sprookjespaleis Ishak Pasha ver in het oosten, in Koerdistan, niet ver va