Techniek: pendeltest KTM Adventure

De machtige KTM Adventure-serie heeft één achilleshiel: zijn stabiliteit op hoge snelheid. Het kwam al in meerdere tests ter sprake; nu heeft KTM het euvel aangepakt. Met een stel nieuwe kofferdragers – waardoor de zijkoffers niet meer star, maar enigszins flexibel zijn opgehangen – komt er weer rust in de machine.

Met de 1190 Adventure (R) en de 1290 Super Adventure probeert KTM verschillende werelden te koppelen. Enerzijds een allroad waarmee je ook nog echt in het terrein kunt rijden, anderzijds een sportmotor met een beresterk V-twin-blok, die de machine een topsnelheid van 250 km/uur geeft. En dat is ècht hard op zo’n hoogpoter!
Toch blijkt de jacht naar die topsnelheid niet zonder slag of stoot te gaan. Boven de 200 km/uur merk je dat de stabiliteit rechtuit heel gevoelig wordt. En zodra je zijkoffers aan de motor hangt, wordt deze pendelneiging versterkt. Bepakt en bezakt kan de Adventure, zeker als de banden versleten raken, al vanaf 160 km/uur lichte pendelneiging krijgen. Vooral de R-versie met zijn grote 21-inch-voorwiel is hier best gevoelig voor.
Over het algemeen blijft het bij de Adventure bij een vrolijk swingende achterpartij, maar inmiddels is er één geval bekend dat dit op de Duitse autobahn heeft geleidt tot een ongeval met een zwaar bepakte 1190 Adventure R. Het pendelen komt in de regel rustig opzetten en treedt niet van het ene op het andere moment op, al blijken ongunstige factoren zoals de luchtwervelingen van een passerende vrachtwagen wel verstekend te werken.
In diverse testen werd dit euvel aangeduid en nu heeft KTM er zelf ook onderzoek naar gedaan. Onlangs werden we uitgenodigd op KTM’s streng afgeschermde testterrein bij Idiade in de buurt van Barcelona, om zelf onder quasi laboratorium-omstandigheden het pendelen, plus KTM’s oplossing daartegen, te testen. Op hun eigen Spaanse testterrein heeft KTM onder meer een acht kilometer lange ovaal voor hogesnelheidstesten. Er stonden negen motoren voor ons klaar: de 1190 Adventure, 1190 Adventure R, 1290 SuperAdventure en dan elk model zijkoffers, met zijkoffers op de oude manier gemonteerd en met zijkoffers op de nieuwe manier gemonteerd.

Uit de vele testen en metingen met datalog-apparatuur blijkt de oorzaak van het pendelen een complexe samenhang van factoren te zijn. De stijfheid van het frame speelt een rol, net zoals de verdeling van de massa over de motor en zijkoffers. Ook de aerodynamica speelt een rol, terwijl ook de bandenkeuze èn bandenslijtage van grote invloed is. Wat dat betreft lijkt de 1290 SuperAdventure – die weliswaar hetzelfde rijwielgedeelte heeft – er minder gevoelig voor, waarschijnlijk door zijn grotere gewicht en andere aerodynamica.
Bij zo’n complex geheel is het lastig om één oplossing aan te dragen, al blijken er wel vrij eenvoudig verbeteringen te realiseren. Bijvoorbeeld door een goede bandenkeuze; met de Dunlop Roadsmart blijkt de pendelneiging bijvoorbeeld duidelijk minder. De keerzijde is wel dat deze band ten opzichte van de standaard gemonteerd Conti RoadAttack 2 wat minder presteert in de bochten. En vanzelfsprekend is het van groot belang om de lagers van balhoofd en swingarm in goede conditie en goed afgesteld te houden. Zelfs het zorgvuldig uitbalanceren van de wielen blijkt een positieve invloed te hebben.
In eerste instantie leek KTM niet gevoelig voor al deze ‘pendel-geluiden’, aangezien volgens hen de veiligheid van rijder en eventuele passagier niet in het gedrang kwam. Het probleem treedt immers alleen op met gemonteerde zijkoffers en daarvoor hanteert KTM het voorschrift dat er maximaal 150 km/uur met gemonteerde koffers gereden mag worden. Dat staat ook nadrukkelijk aangegeven met stickers in die zijkoffers. Maar de aanhoudende kritische geluiden èn het Duitse ongeval heeft nu toch tot actie geleidt.
Bijzonder daarbij is dat de oplossing niet heeft geleidt tot aanpassingen aan de motor zelf. Frame, vering en wielophanging worden dus niet veranderd. Wel is er een servicebulletin naar alle dealers uitgegaan, met een checklist die punt voor punt afgewerkt moet worden bij klanten die dit pendelprobleem ervaren.
Wat wel is aangepast, zijn de kofferdragers. Deze houders zijn niet meer star aan de motor bevestigd, maar aan de voorkant in rubber gemonteerd en aan de achterkant staat het nieuwe montagepunt enige speling in de langsrichting toe. Tussen beide zijkofferdragers komt verder een stang, zodat de twee dragers met de zijkoffers als het ware één geheel vormen, maar wel iets kunnen bewegen ten opzichte van de motor. Triumph gebruikt een soortgelijke flexibele kofferophanging al jaren.
Deze oplossing is ook zonder problemen op de oudere Adventure’s te gebruiken. De koffers zelf blijven gelijk en ook aan de motorfiets is slechts een kleine modificatie nodig: er moeten uitsparingen in de twee zijpanelen komen voor de dwarsverbinding tussen de twee koffers. Een prijs voor een complete ombouwkit is op dit moment nog niet bekend, maar deze zal waarschijnlijk rond de 200 euro gaan kosten en in de loop van mei leverbaar worden. Er zal verder geen (kosteloze) terugroepactie volgen, deze ombouwkit wordt alleen in opdracht van de klant en op kosten van de klant gemonteerd. Zodra aan het eind van 2016 de nieuwe 2017-Adventure’s geproduceerd gaan worden, zullen deze nieuwe kofferdragers standaard gemonteerd zijn; de productie van 2016-Adventure’s is momenteel al compleet afgerond en deze hebben dus nog de starre kofferdragers.

We hebben in Spanje uitgebreid kunnen rijden met het nieuwe koffermontage-systeem en zelfs met tien kilo bagage in elke koffer blijkt het pendelen inderdaad geen thema meer. Op topsnelheid van 240+ blijft het pendelen echter nog wel latent aanwezig. Dan is er voor je gevoel maar de minste of geringste beweging in het stuur voor nodig om de motor alsnog te laten swingen. Maar je kunt je daarbij wel afvragen of het slim is om met twee volgeladen zijkoffers echt volgas te gaan rijden. Ook met de nieuwe koffermontage blijft de KTM-aanbeveling van maximaal 150 km/uur met koffers gewoon overeind voor alle Adventure-varianten.
Eind goed, al goed dus? Op zich wel, al heeft het in onze ogen te lang geduurd voor KTM dit probleem serieus heeft opgepakt. Natuurlijk: de aanbeveling om met gemonteerde koffers maximaal 150 km/uur te rijden was er en die blijft ook gewoon staan. Maar er was dus wel degelijk een technische oplossing voor dit probleem. Zodat ook mensen die het niet zo nauw nemen met waarschuwingsstickers in koffers dus op hoge snelheid niet meer met samengeknepen billen swingend door het leven gaan…