Fabrieksbezoek Ortema
Dakar-rijders als Sam Sunderland dragen ze en zelfs Kevin Schwantz, als hij niet op slicks, maar op noppenbanden zijn rondjes maakt: de protectoren van Ortema. De producten van deze specialist beschermen de professionele en amateur offroad-rijders wereldwijd. Een bezoek aan de makers in het Duitse Markgröningen laat zien waarom.
Het ruikt intens naar hars en lijm. Geboeid kijken we toe hoe carbon tot een ‘orthese’ wordt gevormd. Ervaren handen van orthopedische monteurs strijken koolstofvezelmatten glad, anderen verspreiden speciale hars in het laminaat. Het zijn slechts twee van de talrijke stappen op weg naar een ‘K-Com’ – dè knieorthese van Ortema. Het ding oogt bijzonder complex, artistiek zelfs. Het eindproduct zelf wordt in de motorcross- en enduro-paddock als de Porsche onder protectoren beschouwd. Om dat te begrijpen, moeten we eerst de filosofie achter Ortema uitleggen.
Dus laten we eerst even uitzoomen, weg uit de kleine carbon-werkplaats, weg uit de meest recente
uitbreiding van het Ortema-pand en nog verder naar buiten, tot de orthopedische kliniek in Markgröningen duidelijk zichtbaar en herkenbaar is.
Sinds 1982 worden hier sportblessures en allerlei andere problemen rond menselijke gewrichten behandeld. In 1994 werd Ortema (de merknaam is samengesteld uit uit ORthopädie-TEchnik MArkgröningen) opgericht en verbonden aan de kliniek. Sindsdien is het gestaag gegroeid, zowel ruimtelijk als thematisch: het begon allemaal met klassieke orthopedische technologie, dus inlegzolen, steunzolen, prothesen en orthesen voor met name patiënten in de naast gelegen kliniek.
Naast deze medisch-therapeutische benadering, wordt de profylactische benadering steeds belangrijker. Steeds meer ‘risico-sporters’ gebruiken de K-Com kniebrace om bijvoorbeeld bij een val
tijdens motorcrossen, skiën of enduro-rijden niet meteen ernstig geblesseerd te raken. Gewrichtsblessures kennen vaak een langdurig herstelproces en het is met name de knie die bij sporten gevaar loopt. Kijk maar naar de soms flinke valpartijen bij motorcross of hard-enduro-wedstrijden. De orthese moet het gewricht te omsluiten en alleen bewegingen toestaan die gemaakt mogen worden. Opzij buigen of naar achteren overstrekken (als een zeer zwaar voorwerp zoals bijvoorbeeld een motorfiets een gestrekte knie van voren raakt) moet worden voorkomen.
Carbon in combinatie met titanium is licht, dun en robuust, wat uiteraard perfect in een sportieve omgeving past. Deze expertise van Ortema is inmiddels alom bekend. Naast de thema’s ‘Medische Fitness’ en ‘Rehab & Therapy’ zijn ontwikkelaars bezig met nog meer orthopedisch georiënteerde producten voor de divisie ‘Sports Protection’. In 2011 kwam het eerste protectorjack op de markt en later een andere, meer betaalbare kunststof kniebrace voor een breed gebruiksgebied. Deze kan met behulp van warmte, gewrichtspads en riemen precies op maat gemaakt worden. De K-Com is echter de ster van het assortiment en de eerste keuze voor professionele atleten. Het kan dus gebeuren dat Kevin Schwantz of Billy Bolt belt, een afspraak maakt en even later met blote knieën in Markgröningen.
Helaas ontmoeten we die twee toppers niet tijdens ons bezoek, maar Dominique Essig ontvangt ons hartelijk. Deze marketeer is ook sportwetenschapper en net als veel van de medewerkers een gepassioneerd enduro-rijder. Hij leidt ons rond en al snel zijn we in de verkoopruimte met kleedkamer en allerlei protectoren voor kinderen en volwassen rijders. Wat we niet zien, maar ons wel wordt verteld: een groot deel van de gebruikte materialen is afkomstig uit de regio.
Dat verklaart deels de iets hogere prijs, maar komt ook de kwaliteit en de pasvorm ten goede. We lopen verder door een gang met veel deuren. Achter een van die deuren hangt weer een geur, die van warm plastic. “De nekbescherming voor kinderen wordt hier ter plekke gethermoformeerd,” legt Dominique ons uit en we zien wat hij bedoelt: het plastic wordt opgewarmd en onder vacuüm op een model gevormd. Het product wordt vervolgens (zoals op foto vier op pagina 71 te zien) uitgesneden en verder verwerkt.
De volgende ruimte op onze rondleiding is de gipskamer. “Vroeger werden hier alle lichaamsdelen gemodelleerd met behulp van gipsafgietsels – maar tegenwoordig heeft de 3D-scanner dit grotendeels overgenomen”, legt Dominique uit. Bewijs hiervan zijn de polystyreen kegels in de volgende ruimte, waaruit een CNC-freesmachine vervolgens de lichaamsdelen nabouwt op basis van de gegevens. Deze worden vervolgens naar de werkplaatsen gestuurd; er is een aparte voor de K-Coms. Hier geldt het principe: wie de knie van de patiënt heeft gezien, bouwt ook zijn orthese. Zo vervelen de medewerkers zich niet en heeft de patiënt of sporter een vast aanspreekpunt. Leerling Eda oefende op de knie van een collega en presenteert ons nu trots haar eindproduct (zie pagina 71). Een van de moeilijkste dingen is het passen van de titanium gewrichtsspalken, vertelt ze. Ze worden steeds opnieuw met de hand gebogen met behulp van een buigijzer totdat ze uiteindelijk precies rond de modelknie passen. Dit kost tijd en werkt op de zenuwen, maar is een belangrijke stap in de productie van de orthese. Dat brengt ons terug naar de ruimte waar het carbon wordt verwerkt en heel nauwkeurig in vorm wordt gebracht met behulp van losse matten.
De hars, die de koolstofvezels uithardt en afdicht en ze hun gladde afwerking geeft, wordt zeer dun en gelijkmatig verdeeld met behulp van een soort condoom dat aan beide zijden open is. Na het uitharden wordt het gesneden, gefreesd, geschuurd en geboord, geschroefd, vastgebonden en gepast. Voor offroad-rijders wordt ook een knieschijfbeschermer aangemeten. Het is onmogelijk om een algemeen antwoord te geven op de vraag hoeveel arbeidsuren er in een K-Com orthese gaat zitten, aangezien er verschillende versies zijn, afhankelijk van de gestelde diagnose. Maar dat er indrukwekkend veel ervaring, expertise en precisie in ieder orthese zit, is wel duidelijk.
In andere werkplaatsen verbazen we ons over de oorsprong van Ortema, de klassieke orthopedische technologie: verbanden en korsetten worden genaaid, inlegzolen worden gefreesd, prothesen worden in elkaar geschroefd – elke medewerker heeft elke dag te maken met mensen en hun anatomie. Dit is waarschijnlijk een belangrijk ingrediënt in het geheime recept van Ortema.
