Reizen – Lapland

Tom wil stoppen, hij heeft geen zin om nat te worden. De donkere wolken aan de horizon laten weinig aan de verbeelding over, Pluvius gaat zich zonder meer laten gelden. De herfst is gearriveerd, zoveel is wel duidelijk. Vannacht was er zelfs een vleugje vorst, maar dat deert niet, alleen al omdat de natuur hier zo wonderschoon is dat je een beetje kou daarvoor graag voor lief neemt. Onze camping aan het Svegsjönmeer verdient niets meer of minder dan het predicaat sensationeel. De tenten staan direct aan de oever, op een plek midden in de natuur die we alleen met twee campers hoeven te delen. Een dergelijke basic camping ligt altijd enigszins buiten de comfortzone. De sanitaire voorzieningen beperken zich tot een eenvoudig toilet, douches zijn er niet, kookvoorzieningen eveneens niet en zelfs stromend water ontbreekt. Daarentegen wel veel rust en oneindig veel natuur. Je moet ervan houden, maar deze plek sluit in ieder geval perfect aan bij onze reisbeleving.

We vinden het hier zelfs zo leuk dat we nog een extra dag blijven, om tot rust te komen en onze ziel eens goed te laten reinigen. Er is nog een andere reden waarom we hier blijven. We hopen op een eerste blik op het noorderlicht. Deze plek is daarvoor ideaal dankzij de uitgestrektheid van het meer, waar niets het uitzicht belemmert. Er is echter ook een klein nadeel. De camping in de buurt van Sveg ligt nog behoorlijk zuidelijk. Niet dat er hier nooit noorderlicht te zien is, maar onze app weet te melden dat het aurora borealis zich de komende nachten beperkt tot meer noordelijk gebied. We blijven optimistisch, want een app heeft het nooit honderd procent van de tijd goed. Het poollicht trekt zich immers niets aan van algoritmen. Voor het hoge noorden is een KP-waarde (de geomagnetische activiteitsindex, red.) van 4,3 aangegeven, een indicator die wijst op een waar lichtspektakel, misschien dat flarden daarvan tot hier komen en we misschien nog iets meepakken van dit nachtelijke lichttheater.

Het brandertje draait deze avond overuren, de ene kop thee volgt na de andere. We zijn ons op dit moment niet echt bewust van de gevolgen van het overvloedige genot van de warme drank. Veel belangrijker is de verwarmende component die na elke slok door het lichaam trekt. Sinds de zon zich heeft teruggetrokken, is het behoorlijk fris geworden. De temperatuur ligt net onder het vriespunt, het is helder en dat betekent een koude nacht in het verschiet. Het noorderlicht laat zich deze nacht helaas niet zien. Daarentegen laat de roep van de natuur zich deze nacht wel vaak gelden, want het overmatige theegebruik dwingt ons veel meer dan gewenst uit de warme slaapzak. Morgen maar een beetje inhouden op dat vlak! De volgende dag gaan we eerst richting Funäsdalen. We willen op de een of andere manier om de regenwolken heen, maar bij gebrek aan alternatieven kunnen we alleen maar afwachten tot het ophoudt met regenen. Geluk bij een ongeluk: Funäsdalen is een goede plek om de korte periode met slecht weer te overbruggen.

In het kleine café ‘Hemma Hos Edith’ heb ik al menige regenbui zien langstrekken, bijna elke reis naar Lapland kom ik op de een of andere manier in deze plaats terecht. Funäsdalen is de toegangspoort tot de Flatruet, een gravelweg die naar een hoogvlakte op bijna duizend meter hoogte leidt, een van de mooiste routes in Zweden. Ik koester de hoop dat we daar, ondanks het seizoen, nog onze tenten kunnen opzetten. Het uitzicht vanaf het plateau op de omgeving is meer dan indrukwekkend. Maar kamperen hier brengt altijd een zeker risico met zich mee. Zelfs als het weer goed is, want het kan hier ineens omslaan en dan wordt het op de boomloze hoogvlakte behoorlijk oncomfortabel. De weersvoorspellingen voor een overnachting op de Flatruet zijn allesbehalve gunstig, de weerapp toont talloze regenfrontjes die over het gebied trekken. Nog geen uur later zijn we op de Flatruet en van de fantastische omgeving is niet veel te zien. Een diepgrijze sluier belemmert het zicht. Bovendien waait er een harde wind. Dat wordt een ander onderkomen zoeken voor de nacht. Aan de noordkant van Flatruet ligt Ljungdalen, een dorp met krap 130 inwoners.

Een tankstation, landwinkel, camping en VVV zijn de enige punten van belang in het gehucht. Er is hier nauwelijks iets dat uitnodigt om te blijven. Gelukkig ligt er in de buurt een zogeheten ‘shelter’, een plek in de natuur waar je in Scandinavië kunt overnachten. Meestal betreft het hier kleine hutjes met een vuurplaats, buitentoilet en veel natuur rondom. ’s Avonds bestuderen we de landkaart, die een breder overzicht van de omgeving biedt dan de smartphone. Best welkom, want Tom wil graag naar de poolcirkel, en als alles goed gaat, wil hij zelfs nog door naar de Noordkaap. “Laten we niet overhaast te werk gaan, eerst maar eens naar de poolcirkel”, temper ik zijn enthousiasme. Daar is hij het wel mee eens gelukkig, eerst leren lopen voor je gaat rennen immers. Al hoop ik dat we de Noordkaap halen, anders zou het wederom een teleurstelling voor hem zijn. De zo begeerde eland houdt zich namelijk ook al de hele trip schuil.

Overal langs de weg staan waarschuwingsborden en we hebben inmiddels honderden kilometers door de bossen gereden, waren op serieus eenzame wegen onderweg. Maar geen spoor van dit grootste hert ter wereld, Tom vermoedt inmiddels zelfs dat het beest een nationale mythe is. Dat is het zeker niet. Elk jaar volgen miljoenen kijkers op de Zweedse televisie de grote elandenmigratie bij de Ångermanälven. Wat in 2019 begon met een miljoen kijkers, werd dit jaar door bijna negen miljoen mensen bekeken tijdens een 24-uurs live-uitzending. De voorjaarstrek is inmiddels een waar tv-fenomeen, de weg naar de zomerweiden wordt gevolgd met 26 op afstand bediende camera’s en drones. Wanneer ik Tom hierover vertel, start hij meteen met een smartphone-onderzoek. “Ångermanälven, Ångermanälven”, mompelt hij steeds weer, terwijl hij met zijn wijsvinger over het scherm veegt. “Daar komen we langs”, klinkt het opeens enthousiast. En hij heeft gelijk, de plek waar de camera’s aan de Ångermanälven staan, ligt tussen Dorothea en Vilhelmina, vlak bij de E45.

Helaas zijn we een paar weken te laat voor dit schouwspel. De massatrek vindt plaats tussen eind april en begin mei, nu is het half september en begint het jachtseizoen in Zweden. We slenteren vandaag over kleine paadjes door de bossen en komen uit in Östersund. Wie deze stad bereikt, is echt in het noorden aangekomen. De stad telt iets meer dan 50.000 inwoners, waarmee het een ware metropool is hier. In de zomer oogt de stad wat slaperig, maar in het winterseizoen bloeit het hier helemaal op. Er gebeurt hier dan altijd wel wat op het gebied van wintersport en meestal heeft dat te maken met biatlon. ’s Avonds zetten we onze tenten op net achter Hoting, op een kleine camping direct aan de E45. We hebben pech, zo krijgen we van de eigenaar te horen. Pech? Ja, de meeste huisdieren zijn al weg, grijnst de man. Met huisdieren bedoelt hij de talloze muggen die hier in de combinatie van meer en groene weiden een ideale leefomgeving vinden. In de zomermaanden zijn de ‘mygga’, zoals de bloedzuigers in het Zweeds worden genoemd, een echte plaag. Maar nu, in september, wanneer de nachten ijzig worden, verdwijnen ze. De camping is ook een goede plek om het noorderlicht te bekijken, mocht het überhaupt aan de hemel verschijnen. De exploitant geeft ons hoop. Gisteren hebben ze het lichtspektakel aan de hemel gezien en voor vandaag wordt een soortgelijk schouwspel voorspeld. Maar het gezegde ‘belofte maakt schuld’ ten spijt, blijft de hemel donker. De volgende dagen brengen we door in de bossen.

Remback, Lövliden, Björksele, Kristineberg, Malå; allemaal plaatsen die niets met toerisme te maken hebben, daarvoor liggen ze veel te afgelegen. Alleen dankzij onze voorliefde voor kleine weggetjes weten we nu dat deze plaatsen bestaan, we beleven Zweden achter de schermen. Op bijna twintig kilometer ten zuiden van Slagnäs vinden we een slaapplaats voor de nacht. Hier, hoog in het noorden, nog slechts tweehonderd kilometer onder de poolcirkel, zijn de bladeren van de meeste berken al goudgeel. De plek waar we de nacht doorbrengen is niet meer dan een kleine parkeerplaats, direct aan de weg. We maken ons geen zorgen over geluidsoverlast door het verkeer, het aantal passerende voertuigen is op z’n zachtst gezegd meer dan overzichtelijk. Ons enthousiasme voor het noorderlicht lijkt ook verdwenen; wanneer het daglicht verdwijnt, kruipen we in onze warme slaapzakken. Ergens middenin de nacht rammelt Tom aan mijn tent. “Het is er”, probeert hij me wakker te fluisteren. Langzaam maakt de realiteit zich van me meester. Inderdaad, buiten dansen groene lichtslierten aan de hemel. Het is slechts twee graden en de lucht voelt bitterkoud aan op de huid, maar dat maakt niet uit. Met enkel een T-shirt aan strompel ik door de duisternis, de ogen constant op de hemel gericht. De galactische lichtshow duurt een uur.

Pas als ik weer in mijn slaapzak lig, merk ik hoe verkleumd ik ben. De volgende ochtend komen we niet zo vroeg uit onze donzen slaapzakken. Na een snel ontbijt wordt het doel voor vandaag snel bepaald. Vanavond moeten de tenten in Jokkmokk aan de poolcirkel staan. Tom en ik hebben weer behoefte aan wat beschaving. Meer specifiek een douche. Of dat gaat lukken is maar de vraag, want we raken tijdens het navigeren verstrikt in een zoektocht naar zo klein mogelijke gravelwegen. Via Arjeplog gaan we naar Moskosel, tot dan blijven we voornamelijk ‘offroad’ en volgen kleine weggetjes door de bossen. Als we de poolcirkel nog willen bereiken moeten we nu op de E45 blijven, want we hebben flink getreuzeld in de bossen en te lang in het café in Arjeplog gezeten. Het is inmiddels ook al aardig koud. Vanaf Moskosel is het nog honderd kilometer tot coördinaat 66°33’55’’ noorderbreedte. Het punt ligt vlak voor Jokkmokk, we zijn op de poolcirkel en staan voor twee grote borden, die bedekt zijn met talloze stickers. De souvenirwinkel heeft jammer genoeg voor dit seizoen zijn deuren en ramen al gesloten. Dus blijft het bij de verplichte foto. ’s Avonds bij het kampvuur op de camping stellen we een nieuw doel vast. De Noordkaap ligt nu binnen handbereik, zegt Tom optimistisch. Een paar minuten later slaat zijn humeur net zo snel om als het weer van de komende dagen volgens de voorspellingen.

Het noorden krijgt te maken met een flink lagedrukgebied, terwijl verder naar het oosten een hogedrukgebied het voor het zeggen krijgt. Hetzelfde hogedrukgebied waaronder we al een paar dagen onderweg zijn. Dus veranderen we de plannen, op naar het oosten. De volgende dag gaat het vizier op Torneälven, de grensrivier tussen Finland en Zweden. Kort na Jokkmokk duiken we weer de oneindigheid van de Zweedse bossen in. Soms zitten we ten noorden van de poolcirkel, even later bevinden we ons weer ten zuiden van de lijn. Die avond zitten we voor onze tenten aan de Torneälven en krijgen een idee van wat ons de komende dagen te wachten staat. De temperaturen zijn ’s nachts tot duidelijk onder het vriespunt gedaald. We steken de Tornionjoki over, zoals de Torneälven aan Finse kant heet, en daarmee zijn we in het land met de gelukkigste mensen ter wereld beland. Finland stond al acht keer op rij bovenaan de internationale gelukslijst, zo staat in ieder geval te lezen in het wereldgeluksrapport. Ons geluk lijkt inmiddels op te raken, want ook in Finland is het weer niet meer zo stabiel. In Rovaniemi komt de acceptatie dat we niet verder naar het noorden kunnen. Een paar honderd kilometer verderop, in Kautokeino, heeft het gesneeuwd, en dat eind september. Ook in Rovaniemi komen de temperaturen niet meer boven de tien graden uit. Maar nu we toch in Rovaniemi zijn, moeten we op zijn minst een bezoek brengen aan de Kerstman, die direct aan de poolcirkel woont. Die goede man was trouwens al eens failliet.

In 2015 was hij, of beter gezegd het bedrijf dat het kantoor van ‘Joulupukki’ exploiteert, 250.000 euro verschuldigd aan de Finse belastingdienst. Van de vroegere financiële problemen is vandaag de dag niets meer te merken. Jaarlijks komen zo’n 300.000 bezoekers naar Rovaniemi om Joulupukki te zien en hun persoonlijke poolcirkelcertificaat op te halen. Zelfs in de herfst is het niet eenvoudig om een afspraak te maken met de beste man, misschien omdat hij zich al moet voorbereiden op Kerstmis. Dan rest er niets anders dan onze weg te vervolgen. Veel keus is er niet, je kunt óf naar het noorden, wat geen optie is, óf naar het zuiden. Op naar Helsinki dus, op naar de veerboot!

INFO LAPLAND

Ondanks dat de naam wellicht anders doet vermoeden, is Lapland geen land maar een (culturele) regio in het uiterste noorden van Europa die ook wel Samenland wordt genoemd, naar de traditionele bewoners. Het is een enorm gebied dat zich uitstrekt over Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland. Vanwege de onherbergzaamheid en barre leefomstandigheden wordt het ook wel de laatste wildernis van Europa genoemd. Een bijzondere en avontuurlijke bestemming, maar ook uitdagend!

Ligging: Noord-Europa
Grote plaatsen: Rovaniemi, Kemi, Tornio (Finland); Kiruna, Luleå, Skellefteå, Jokkmokk (Zweden) Afstand vanaf Utrecht: 2.450 kilometer (Jokkmokk, Zweden)
Oppervlakte: ± 750.000 km2 (ongeveer 16 keer groter dan Nederland)
Aantal inwoners: ± 2,5 miljoen
Hoogste punt: 2.103 meter (Kebnakaise, Zweden) / 1.324 meter (Haltiatunturi, Finland)
Bezienswaardigheden: Oulanka National Park, Arvidsjaur, de Noordkaap, Saariselkä, Abisko Nationaal Park, Rovaniemi, Kemi, de Vildmarksvägen, Ranua Wildlife Park, Stora Sjöfallet Nationaal Park en natuurlijk het aurora borealis oftewel noorderlicht
Taal: Samisch, Zweeds en Fins
Schrift: Latijns met extra tekens
Valuta: Zweedse kroon (Zweden) en euro (Finland)
Tijdsverschil: geen

Wanneer: Lapland is erg mooi in de winter, maar voor motorrijden zijn de omstandigheden dan uiteraard allesbehalve ideaal. De beste reistijd voor een motortour door Noord-Zweden en Finland is de periode van begin juni tot eind augustus. In deze maanden zijn de kansen op stabiel hogedrukweer groot. De temperaturen kunnen in deze periode oplopen tot 25 graden, maar hogerop kan het kwik ook dalen tot het vriespunt. Juli is het hoogseizoen voor muggen; muggenspray, een fleece trui, lichte thermokleding en regenkleding behoren daarom tot de standaarduitrusting. De herfst (september) is door de kleurenpracht van de bossen een van de mooiste seizoenen, maar de weersomstandigheden kunnen onaangenaam worden.
Reis: er zijn verschillende veerverbindingen tussen Duitsland en Zweden. Voor deze reis hebben we de verbinding van Travemünde naar Malmö genomen van rederij Finnlines. Er zijn meerdere afvaarten per dag. De afvaart om 2.30 uur ’s nachts is qua tijd ongebruikelijk, maar kan je een snipperdag besparen. Vanuit Utrecht is het zes uur rijden naar Travemünde, dat red je zelfs nog na je werkdag.
Info: www.finnlines. com

Wetenswaardigheden: wil je een motorreis combineren met het noorderlicht, dan moet je niet te vroeg gaan. Het noorderlicht laat zich doorgaans namelijk enkel zien tussen eind augustus en april. Hoewel wij de regio voornamelijk kennen als Lapland en de inwoners als Lappen, wordt dat door de oorspronkelijke bevolking als enigszins beledigend ervaren, zij noemen zichzelf Samen. Erg leuk om eens een keer mee te maken is de midzomernachtavond. Deze wordt doorgaans gevierd op de eerste vrijdagavond na 18 juni.
Overnachten: er zijn oneindig veel campings in Zweden en Finland. Maar opgelet, veel campings in het hoge noorden sluiten al eind augustus de deuren. De prijzen variëren in Zweden tussen 100 en 180 Zweedse kronen per persoon en tent (100 Zweedse kroon is ongeveer € 9,00), terwijl je in Finland tussen de tien en vijfentwintig euro kwijt bent. Veel campings bieden ook hutten aan, de prijzen zijn sterk afhankelijk van uitrusting en seizoen, maar liggen doorgaans tussen de dertig en vijfenveertig euro per nacht in Zweden, in Finland zijn ze meestal iets duurder, maar bijna elke hut heeft daar ook een sauna. Het ‘allemansrätten’ (allemansrecht) staat zowel in Finland als in Zweden toe om vrij in de natuur te kamperen. Dit recht geldt echter niet op privéterrein en in natuurgebieden.
Info: www.visitsweden.com / www.visitfinland.com