Amazonas AME1600
Net als de dinosauriërs kwam de Amazonas als een enorm monster ter wereld. Het Braziliaanse motormerk verdween in de vorige eeuw van de aardkloot, maar een gepassioneerd ambachtsman heeft het uit de as doen herrijzen. Het belangrijkste DNA bleef daarbij behouden: het viercilinderblok van de Volkswagen Kever. Een portret van een vakman. Op zijn linkerarm staat ‘liefde’ getatoeëerd en op zijn rechter ‘haat’. “Die rechterarm gebruik ik als ik kwaad ben”, benadrukt hij. Gezien zijn formaat (125 kilo schoon aan de haak) moet ik me echt inhouden om niet te lachen om zijn bijnaam: ‘Lindão’, wat schatje betekent in het Portugees. Zijn enorme lijf is als een stuk perkament waarop het merk Harley-Davidson en zijn land Brazilië op bijna vrome wijze worden vereerd. Over zijn ruggengraat staat in grote letters ‘Brasil’ getatoeëerd. Opmerkelijk, want geboren uit een Syrische moeder en een Joegoslavische vader stroomt er geen druppel Braziliaans bloed door zijn aderen. Maar wie doet hem wat? Het patriottisme op zijn huid staat ook voor zijn grootste passie: de Amazonas AME 1600, de enige 100% Braziliaanse motorfiets. Bij zijn introductie in 1978 kreeg deze mastodont van de pers de titel ‘motosaurus’ en het is lang ’s werelds zwaarste motorfiets geweest en de eerste met een achteruitversnelling. De machine verdween in 1988 van het toneel en maakte drie jaar later een wedergeboorte mee onder de naam Kahena. Maar de Japanse looks van deze uitvoering konden de echter liefhebbers niet bekoren. In 2001 kwam er een definitief einde aan het Amazonas verhaal. “Omdat niemand in Brazilië iets geeft om spul van eigen bodem. Ze willen hier alleen maar geïmporteerde motoren”, is de mening van Lindão. Maar niet onbelangrijk was ook de komst van de in Brazilië geproduceerde Honda CBX750, waar de Honda fabriek in Manaus (zie ook MotoPlus nr. 3/2010) eerder alleen lichte 125’s maakte. De goede tijden waren definitief voorbij voor de ruige AME 1600. Van de Kahena-uitvoering rolden er ongeveer 650 van de band, voornamelijk bedoeld voor de export. Sommige daarvan rijden nog steeds hier in Europa rond. De voorloper, de 1600 Amazonas, werd vooral in Brazilië zelf verkocht (er zijn er 450 geregistreerd in Brazilië) en is momenteel een gewilde rariteit in Europa, de Verenigde Staten en Japan. In het motormuseum in Tokyo staan er zelfs drie en ‘het beest van de Amazone’ is in het land van rijzende zon zelfs waardevoller dan een Harley-Davidson. De ontwerpers van de Amazonas en de Kahena lijken in het niets opgelost en dat maakt José nu tot de extra-officiële Amazonas-specialist. Als je op zoek bent naar een Amazonas, dan is Lindão je man. “Een Nederlander heeft er een tijdje terug een voor 14.000 euro bij me gekocht.” Op verzoek maakt José replica’s van de eerste Amazonas uit 1978 met de codenaam TMA, wat staat voor zijn bedrijf: Tornearia Mecanica Amazonas. José bouwt de machines op in zijn garage in Bauru, een plaatsje in de buurt van São Paolo, en geeft ze een persoonlijke noot in de vorm van een 1.500 cc Volkswagen motor met turbo, goed voor een dikke 120 pk. Onlangs werd José benaderd door een Taiwanese zakenman die een kleinschalige productie van de TMA wilde financieren en José daarbij een riant salaris in het vooruitzicht stelde. Maar Lindão weigerde, omdat hij dan zijn familie en moederland moest achterlaten. José is een echte familieman, zit het liefst in zijn werkplaats en heeft een natuurlijk wantrouwen jegens ‘gringos’, maar na een weekje met elkaar opgetrokken te hebben, worden we langzaam vrienden. Voor José zich op de Amazonas stortte, was hij een vrachtwagenchauffeur. “Mijn collega’s noemden mijn gepimpte 38-tonner Lindão.” En die naam bleef. ‘Schatje’ was dus de naam van zijn oude truck. Voor alles bestaat dus een verklaring. Maar tegenwoordig is José vooral framebouwer en fabrikant van motorfietsen en trikes met een Volkswagen-blok met verschillende cilinderinhoud. 1.300, 1.500, 1.600, 2.000 of 2.500 cc met 140 pk, zeg het maar. Met een turbo kan José het vermogen zelfs opkrikken naar een dikke 160 pk. Alles wordt gemaakt in de werkplaats van TMA, van de wielen tot de prachtige druppelvormige stalen tank. Zelfs de hydraulische voorvork is ‘homemade’. Als José de Amazonas tot leven brengt, volgt een haast fameus geluid. Ogen dicht en het is net een Kever. Maar de verbrandingsklappen klinken nog niet helemaal lekker. José legt zijn hand op de 32 mm Solex carburateur die het monster voedt, als een moeder die haar zieke kindje koestert. Na een halve draai met de schroevendraaier klinkt het boxer-blok perfect. Dertig jaar ervaring maakt het verschil! [Kader][Beeld: TMA (3)]OP PAD MET EEN DINOSAURUSHet velletje met technische gegevens maakt me bang. 374 kg drooggewicht! Gekkenwerk. “Er zijn maar weinig mensen die een Amazonas de baas kunnen”, lacht José. “Je moet zwaar zijn en bij voorkeur langer dan 1.80 meter.” Maar wat moet ik met mijn schamele 70 kg met deze stier beginnen? Dit is beslist geen wapen voor druk stadsverkeer. Het beest merkt me zelfs niet op als ik in het zadel zit, want hij zakt geen millimeter in! Ik druk op de startknop, waarna de kleppen beginnen te zingen. Stilstaand schuddebuikt de Amazonas gemoedelijk en de eerste versnelling moet ik – letterlijk – op zijn plek duwen. Daar gaan we. Zoals verwacht is deze Amazonas met zijn 56 pk geen racer, maar het koppel is goed. Je kunt hem in de vierde en hoogste versnelling zonder problemen afknijpen, waardoor je eigenlijk nauwelijks hoeft te schakelen. De machine heeft een Ford versnellingsbak en niet de bak van een VW Kever. De overbrenging is vrij uniek, want het achtertandwiel is met 23 tanden smaller dan het 25 tanden tellende voortandwiel. Met een kruissnelheid van 130 km/uur is het goed uit te houden op de Amazonas en blijven de trillingen binnen de perken. Officieel ligt de topsnelheid op 162 km/uur en legt ‘ie een sprintje van 0 naar 100 km/uur af in een goede negen tellen. Wat een beest! Maar mijn grootste angst was afremmen. De remmen doen niet veel en de hendels zijn gemaakt voor mensen kolenschoppen. Vering? Niet aanwezig. Maar dat zijn zaken die een door pure passie verblinde eigenaar van een Amazonas waarschijnlijk wel door de vingers zal zien. Die zal eerder genieten van het rijden op een compleet onconventionele machine of van het feit dat hij/zij deel uitmaakt van een haast vergeten mythe. De betrouwbaarheid van de AME 1600 is legendarisch goed, omdat elk onderdeel in feite ruim overbemeten is. Blok, versnellingsbak, remmen; alles is gemaakt voor auto’s van Volkswagen en Ford. En onderhoud is in Brazilië geen enkel probleem, omdat de Kever (‘Fusca’ in Brazilië) hier tot 2003 is geproduceerd en onderdelen dus in ruime mate voorhanden zijn. Van het geluid van het Kever-blok kijkt niemand hier dus op, maar dat het blok van een ‘Fusca’ in een motorfiets zit, vinden ze toch wel heel bijzonder.[KADER][Beeld: TMA (54) + TMA (56) en TMA (57) links en rechts]DE GESCHIEDENIS VAN EEN VERGETEN MYTHEHet idee om met het blok van een Volkswagen Kever een motor te bouwen, was er al voor de Amazonas 1600. In 1977 construeerden de ingenieurs Luiz Antonio Gomi en José Carlos Biston een 330 kilo wegende machine met een luchtgekoeld 1.500 cc VW-blok. De achtervering bestond uit vier schokbrekers, twee aan weerszijden. De twee vrienden vertrekken naar São Paolo en maken nog drie andere motoren, ‘Motovolks’ genaamd. Vervolgens toont de investeringsgroep Ferreira Rodrigues interesse en dat leidt op 15 augustus 1978 tot de oprichting van AME (Amazonas Motocicletas Especiais). Nog hetzelfde jaar komt de Amazonas, de zwaarste motorfiets, ter wereld uit. De machine wordt een hit in Brazilië, omdat het importeren van motoren in die tijd nog verboden is. In de catalogus van AME staan drie modellen: de Tourism Deluxe, Sport Deluxe en Military Deluxe. De machines hebben onderdelen van VW, Ford en Mercedes en worden op kleine schaal geëxporteerd, vooral naar Japan. Alhoewel AME in oktober 1988 noodgedwongen de deuren moet sluiten, houdt de geschiedenis hier niet op. Luiz Antonio Jacinto verlaat de Ferreira Rodrigues Group en begint samen met Jacinto Del Vecchio aan een nieuw avontuur: de Brasil 1600, een project waarvoor ze zelfs hun privé eigendommen verkopen om het te financieren. De machine is geconstrueerd rond hetzelfde VW-blok, maar heeft cardan-aandrijving in plaats van een ketting en is wat meer allround. Helaas raakt het merk in de vergetelheid als er in 1991 een veel modernere machine op het toneel verschijnt: de Kahena 1600, die met een vermogen van 90 pk en een top van 190 km/uur een stuk sneller is. Desalniettemin is de Kahena met 320 kilo loeizwaar en heeft de machine een totaal gebrek aan stijl. De dikke kont komt bijvoorbeeld rechtstreeks van een Kawasaki ZZR1100. Maar toch worden er 650 van geproduceerd, waarvan 70% in het exportcircuit verdween. Vanaf 1999 gaat het bergafwaarts met het bedrijf. Sommige modellen worden nog op bestelling gemaakt, maar in 2001 sterven de Braziliaanse dinosauriërs definitief uit. Tegenwoordig duikt de naam AME Amazonas Company weer op, maar dan als importeur van Chinese motoren. Alleen José Horacio Farah Porto houdt de oude mythe in leven. Info: www.tmamotos.com.br[Kader]TECHNISCHE GEGEVENSLuchtgekoelde Volkswagen viercilinder boxermotor, 1.584 cc, Ø 32 mm Solex carburateurs, 56 pk bij 4.600 tpm, vierversnellingsbak, droge enkelplaats koppeling, stalen dubbel wiegframe, telescoopvoorvork, stereo achterschokbrekers, bandenmaten 120/90-16 en 130/90-16, drooggewicht 375 kg. [BU’s][Opener: TMA (27), geen bijschrift][Beeld: TMA (38)] Het dikke VW Kever-blok wordt gevoed door twee 32 millimeter Solex carburateurs. Met een tankinhoud van dertig liter en een gemiddeld verbruik van 1 op 20 kom je een heel eind, als je fysiek het toestaat tenminste. [Beeld: TMA (18)]José last en buigt alles wat nodig is om een replica van de mythische Amazonas op de wielen te zetten. [Beeld: TMA (8)] Naast techniek is José een enorme liefhebber van tatoeages. Zijn lichaam is een hommage aan zijn land en aan Harley-Davidson. [Beeld: TMA (19)]Blik van boven op het imposante VW-boxerblok dat naar wens van een turbo kan worden voorzien. [Beeld: TMA (39)]Informatievoorziening in de meest pure vorm. Veel toeren draait het dikke blok uiteraard niet. [Beeld: TMA (66)]Aangedreven door hetzelfde VW-blok kwam de Kahena 1600 begin jaren negentig op de markt. Het was een iets modernere machine dan de Amazonas, maar esthetisch gezien was het geen hoogvlieger. [Beeld: TMA (63)]De druppelvormige tank is het lastigste onderdeel in het fabricageproces, maar het resultaat is fantastisch.
